Tao in Sichuan deel 2

“Wat een straf verhaal”, zei de jongen :”Goed bestuur is bij ons toch ook nog een hot issue en ik vrees dat hij vandaag ook lang zou mogen zoeken naar een koning of president of eerste minister die naar hem luistert.

Maar jij had het over het gezin en de familie; wat heeft Confucius daarover gezegd?”

“Voor  Confucius is de familie de kiemcel van de maatschappij : als de relaties tussen de verschillende familieleden in harmonie zijn, zal het individu geen moeite hebben om deze zijn leven lang te kopiëren overal en in alle omstandigheden.

Een goede confucianist volgt de weg uitgestippeld door zijn vader : op volwassen leeftijd draagt hij zorg voor zijn ouders zoals zij voor hem gezorgd hebben en bij zijn dood respecteert hij de rouwperiode van drie jaar.

Kinderlijke gehoorzaamheid en respect voor ouderen vormen de wortels van de mensheid.

Lunyu I-2

Kinderlijke gehoorzaamheid concentreert zich rond vijf basisrelaties, strikt hiërarchisch ingedeeld, die als model dienen voor alle andere relaties.

De eerste is de vader-zoon relatie waaruit de vier andere zijn afgeleid : prins-individu (baas- werknemer), echtgenoot-echtgenote, oudste-jongste (mensen met een verschillende leeftijd) vriend-vriend (mensen met dezelfde leeftijd dezelfde sociale klasse).

Met dit systeem kan u automatisch uw gedrag aanpassen aan de leeftijd en sociale positie van anderen door af te kijken van de relatie die u hebt met uw eigen familie.

“Oei, dat klinkt vrij conservatief, meneer.”

“Confucius is niet conservatief, vriend, want hij streefde er juist naar de maatschappij waarin hij leefde te veranderen.

De kracht van zijn leer ligt in het vermogen om te evolueren, in het integreren van nieuwe ideeën in een systeem, geërfd van een ver verleden.

Riten vormen het kader waarbinnen de mens zich gedraagt als een menselijk wezen en niet als een dier en de regels die hem in staat stellen om wijs te worden uit zijn relaties met anderen. De belangrijkste rite is de verering van de voorouders.

De uiterlijke vorm verzorgen is echter niet voldoende want je moet ook met het hart betrokken zijn: respect voor riten is geen uiting van conformisme integendeel het is een uiting van oprechtheid.

Een essentieel begrip in de leer van Confucius is “ren” of medemenselijkheid of hoogste menselijke deugd.

Ren is het tegenovergestelde van oppervlakkigheid, ongevoeligheid, egoïsme en arrivisme.

In het begin zijn we allemaal gewone mensen maar als we ons ervan bewust worden dat we de vonk van "ren" bezitten en we ons inspannen om hem te ontwikkelen, kunnen we een "junzi" (waardig mens) worden.

Junzi werden destijds ook genoemd “Confucianistische geletterden”.

Een eerste tegenslag kregen ze te verwerken in de derde eeuw voor Christus toen de eerste keizer van China, woedend door hun zedenlessen, het bevel gaf om alle boeken te verbranden en de geletterden levend begraven.

Vanuit de “geletterden” ontstond later een kaste van keizerlijke ambtenaren -door de Westerlingen mandarijnen genoemd- die meer dan 20 eeuwen over China zou regeren.

 “Is de leer van Confucius op schrift gezet?”, vroeg de jongen.

“Je hebt natuurlijk de "I Tjing" of het "Boek der Veranderingen" waarin eeuwen van Chinese wijsheid en filosofie zijn opgeslagen maar daarnaast kan je best de Lunyu lezen, een klein boekje met anekdotes en uitspraken van Confucius, waarvan de beknoptheid en eenvoud lezers soms in de war brengen.”

“En  wat vindt je vrouw van Confucius,” bracht de jongen het gesprek in een onverwachte wending.

 “Het is bedroevend te moeten zeggen maar Confucius was niet geïnteresseerd in vrouwen. Ze werden doodgezwegen in de Lunyu met uitzondering van twee of drie keer dat ze op een minachtende toon vermeld worden.

Mijn vrouw is niet zo’n grote fan, begrijp je.”

"Maar wat is de relatie tussen Confucius en Tao?" probeerde de jongen nu of nooit.

“In de vijfde eeuw na Christus, toen het Boeddhisme opgang maakte, sloegen het Confucianisme en het Taoïsme elkaar in de hand.

De Tao-priesters begonnen hun tempels te versieren en droegen rijke priesterlijke kleren en om hun Chinese wortels te beklemtonen borduurden ze op hun kazuifels de acht trigrammen van de I Tjing en begonnen ze het Boek de Veranderingen te gebruiken.

De I Tjing is de gemeenschappelijke stam geworden van Confucianisme en Taoïsme en verder kan gesteld worden dat ze allebei de "Deugd" als hefboom prediken om “het doel” te bereiken.

Maar het Confucianisme legt hierbij de nadruk op "goed handelen "in het dagelijks leven, in je gezin, bij je vrienden en op het werk terwijl de Taoïsten de neiging hebben om zich terug te trekken uit de “onrechtvaardige wereld”, om terug connectie te vinden met de natuur(lijke gang van zaken).

"Moet ik dan daarom gaan zoeken in de natuur?", vroeg de jongen.

"Ik weet niet of de natuur zomaar zijn geheimen prijsgeeft aan jou", klonk het wat hautain.

"Maar je kan me toch wel een tip geven, een richting, een plaats die ik kan bezoeken"

"Ga naar Huanglong Si waar de tempel van de Gele Draak zich bevindt en beklim de berg."

“Dank u”, zei de jongen : “en als u mij toelaat, mag ik je nog één vraag stellen?

Hoe vind ik de ideale vrouw voor mij?”

“Niet zoeken” was het antwoord.

Kijk naar de oprechte man, wat is hij vrij en sereen!
En de onbetekenende man, wat is hij somber en angstig.”

Lunyu VII-36

Op weg naar Huanglong nodigde een Tibetaanse gids nodigde hem uit voor een ”local lunch” in een tentenkamp dat voor restaurant moest doorgaan.

Zijn suite, de Tibetaanse spijzen en de schone die hen bediende, hadden hetzelfde niveau als de bergen die hen omringden.

De jongen ontdekte dat de Tibetanen van het dorp gebruik maakten van de stroming van het water om hun gebedswiel (manikhorkor) te laten draaien waardoor soetras’s werden gelezen die hielpen om hun karmische verdiensten te verhogen.

In de uitoefening van riten, overheerst harmonie.

Ze is de bron van elke menselijke activiteit.

Confucius

“En horen jullie nog iets van de Dalai Lama? Wat voor iemand is hij eigenlijk?”, vroeg de jongen wat vrijpostig aan de Tibetaanse gids.

“De huidige 14e Dalai Lama werd geboren in 1935 in het dorp Takster in Amdo.

Op tweejarige leeftijd werd hij herkend, onder andere omdat het hoofd van de 13e opgebaarde Dalai Lama naar het oosten wees.

Vanaf zijn zesde jaar ontving de Dalai Lama in Lhasa een religieuze opvoeding en op zijn 14de werd hij staatshoofd.

Op 24-jarige leeftijd legde hij voorbereidende examens af in de kloosters Sera, Drepung en Ganden. Hij ontving een masterdegree in metafysica en hij kreeg onder andere les van de Oostenrijker Heinrich Harrer.

In 1951 werd de Dalai Lama verplicht in Bejing een verdrag te tekenen waarin Tibet erkende onderdeel te zijn van de Volksrepubliek.

De regionale autonomie zou worden gehandhaafd, de Dalai Lama behield zijn status en macht en de bescherming van de Tibetaanse cultuur en godsdienst werd gegarandeerd.

Toch weerhield dit er China niet van om Kham en Amdo (Oost-  en Noordoost Tibet) in te lijven en tegelijkertijd het traditionele gezag te vernietigen wat in '59 leidde tot een opstand van de Tibetanen.

Een vluchtig gegeven woord is moeilijk te houden

Confucius

Op 10 maart 1959 vluchtte de Dalai Lama vanuit zijn zomerpaleis Norbulingka bij Lhasa naar Indië samen met 100.000 Tibetanen.

Tal van gebouwen en kloosters in Lhasa werden vernietigd, de Tibetaanse religie werd opgeheven en duizenden Tibetanen kwamen tijdens de opstand om het leven werden of werden gevangen genomen of naar werkkampen afgevoerd.

De grens tussen ja en nee is klein.
Het goede en het kwade vermengen zich.

Lao Tse-18

Vanuit zijn verblijfplaats in Dharamsala leidt hij een regering in ballingschap

“En is er enige toenadering tussen de Tibetaanse Lama en de Chinese Draak?”, vroeg de jongen opnieuw vrijpostig.

“Het verzet van de Tibetanen en de onderdrukking door de Chinezen gaat onverminderd door, met grote opstanden, doden en gewonden tot gevolg.

De laatste grote opstand dateert van 2008. Deze begon in Lhasa en breidde zich uit naar de Tibetaanse gebieden in Kham en Amdo.

Met name hier vlakbij in Aba (provincie Sichuan) is het nog altijd onrustig, waarbij het sinds 2009 geregeld voorkomt dat monniken en nonnen zichzelf uit protest in brand steken.

Het harde en onbuigzame leiden tot de dood,
het soepele en zwakke leiden tot het leven.

Sterk gewapend zal niet overwinnen.

Een grote boom zal zwichten.

Lao Tse-76

In mei 95 liet de Dalai Lama vanuit zijn ballingsoord in Indië bekendmaken dat de reïncarnatie van de 10de Panchen Lama (Grote Leraar) was gevonden in een elfjarig jongetje, Huima.

De Dalai Lama en de Tibetanen erkenden hem en hoewel de keuze voortsproot uit een zoekactie van de 75 door de Chinese regering aangewezen Lama's, waren de autoriteiten in Peking woedend.

Volgens een verdrag uit 1792 zou Beijing de laatste stem hebben.

Eind november 1995 maakte China bekend dat bij een trekking uit een gouden urn het lot was gevallen op de zesjarige Norbu.

In de Jokhangtempel in Lhasa werd hij tot elfde Panchen Lama geïnstalleerd.

Waar het andere jongetje is gebleven is nog altijd onbekend.”

De hoogste functies bekleed door bekrompen mensen, riten uitgevoerd zonder ingetogenheid, doden geëerd zonder echte droefenis : hoe moeten we een dergelijke vertoning verdragen?

Lunyu III-26

“Die Chinezen hebben hun Confucius toch niet goed begrepen”, dacht de jongen bij zichzelf.

Omdat hij te weinig tijd had om de Huang Long berg te beklimmen, nam hij de kabelbaan en wandelde nog een paar kilometer verder naar het hoogste punt waar hij in eerste instantie tussen de bomen een conglomeraat van zwembaden dacht te ontwaren.

In feite waren het bassins gevormd door natuurlijke erosie die als een waterval in elkaar overliepen, een beetje zoals champagne die uitgeschonken wordt boven een kegel opgestapelde glazen.

Wanneer de maan vol is, begint ze af te nemen;
wanneer het water hoog staat, stroomt het over.

Chinees spreekwoord

De vijvertjes hadden verschillende tinten van diepblauw tot okergeel in functie van de mineralen hun bodem en die afkomstig waren van afgevallen takjes die gedurende duizenden jaren waren vermolmd, opgelost en gekristalliseerd.

Bovenaan in het midden van de vallei stond de Tempel  van de Gele Draak keizerlijk te pronken terwijl tegen een verloren rotswand een Tibetaanse vlieger eraan herinnerde dat het ooit hun land was geweest.

Ik voel me in het universum niet meer dan een kiezel of een struik op een grote berg. Me bewust zijn van mijn onbeduidendheid, hoe zou ik me hoogmoedig durven gedragen?

Twang Tse

De jongen zag hoe het water onverstoorbaar maar zeker zijn weg vormde naar beneden, zacht dobberend in de kleine meertjes, swingend rond heesters en takjes en kleine rotsblokken, springend en juichend met veel geraas neerdonderend in een waterval, onverstoorbaar doelmatig en adaptief zoals alleen water kan zijn.

Hij voelde zich opgenomen in de majestueuze dominantie van de berg waarvan de top de hemel beroerde en de wortels reikten tot de diepste krochten der aarde.

Hij overschouwde al zijn ervaringen, al wat hij had gezien, de oeroude verhalen, het geloof van mensen, de geschiedenis van de volkeren, de cultuur, het dagelijks leven en de vriendelijke wijze waarop Chinezen en Tibetanen hem hadden verwelkomd in hun land.

De jongen keerde terug naar Chengdu, recht naar het reisbureau van de drie opties en hij vroeg één van de dames in kwestie een vierde optie : waar hij een Taoïstische tempel kon bezoeken.

"Hier op een paar kilometer vandaan", zei de Chinese: "bevindt zich de tempel van de Groene Ram. Daar kan je alles leren over Tao."

"Maar waarom heb je me dat niet de eerste keer verteld", snauwde de jongen: "Het had me veel tijd en moeite kunnen besparen; je wist toch dat ik op zoek was naar Tao en dan te weten dat er hier vlakbij en tempel is."

"Je hebt het me niet gevraagd", klonk het: "Je had je zinnen gezet op drie mogelijke trips en je had mij gevraagd om je hierover te informeren."

"Tja", zei de jongen :" je wou me een trip verkopen niet? 
En de Groene Ram kon ik gewoon gratis bezoeken."

Een voorkomend man is veeleisend voor zichzelf,
een gewone man is veeleisend voor anderen.

Confucius

De dame zuchtte en voelde zich diep beledigd. "Je begrijpt het nog steeds niet. Je zal Tao nooit vinden zonder de Weg te gaan.

En jouw weg liep langs bergen en rivieren, Chinezen en Tibetanen en evenzoveel verhalen die je de laatste dagen hebt meegemaakt.

Misschien hebben ze een heel klein beetje geholpen om straks iets van de geest van Tao te verstaan. Hoewel…"

De weg luistert naar zichzelf, maar bestudeert zichzelf niet.

Twang Tse VI

De jongen kreeg spijt over wat hij gezegd had, hij verontschuldigde zich en ging op stap naar de tempel van de Groene Ram.

De Qingyang Taoist Tempel was oorspronkelijk gebouwd in de Zhou Dynasty.

In 881 vluchtte de Tang-keizer hierheen om te ontsnappen aan de Huang Chao rebellie.

Uit dankbaarheid financierde hij de constructie van het heiligdom en de hallen doch tijdens de Ming-dynastie werd de tempel verwoest door natuurrampen en oorlogen.

De huidige tempel is het resultaat van opeenvolgende reconstructies onder keizer Kangxi van de Qing dynastie ( (1667-1671).

De jongen werd direct getroffen door het beeld van de twee foetussen dat hij had gezien op het hangertje in de souvenirwinkel.

"Yin en Yang" verklaarde een wat oudere man die naast hem was komen te staan :

“Letterlijk betekent yang de zonnige helling van een berg en yin de helling die in de schaduw ligt : yang staat synoniem voor licht terwijl yin duisternis symboliseert.

Yin wordt geassocieerd met vocht, het inwendige, kleine, zwakke, soepele en bij uitbreiding met het vrouwelijke principe terwijl het heldere yang staat voor warmte, het uitwendige grootte, kracht, stevigheid enzovoorts en bij uitbreiding de mannelijke principe.

Yin/yang is het afwisselingsprincipe dat aan de basis ligt van het bestaan dat maakt dat de nacht "yin" volgt na de dag "yang", dat zwangerschap "yin” volgt na bevruchting "yang", dat koude en winter "yin" volgen op warmte en zomer "yang" enzovoorts.

Yin is wat yang gaat worden. Yang is wat yin gaat worden.

Wang Bi

Beide principes zijn zowel tegenstrijdig als complementair: ze stoten elkaar af en trekken elkaar aan in een voortdurende uitwisseling.

Denk aan een fiets : hij zal pas in beweging komen door de tegengestelde en gelijktijdige beweging van de pedalen. Terwijl u op het ene duwt (yang) laat u het andere los (yin) : de associatie en de gelijktijdigheid van deze twee bewegingen zet de fiets in beweging.

Vanuit dit standpunt betekent stijgen niet alleen dat men naar boven gaat maar dat men van beneden vertrekt dat schoonheid slechts betekenis heeft als er lelijkheid bestaat dat beweging ontstaat uit onbeweeglijkheid enzovoorts.

Kijk naar de tekening : yin is aanwezig in het hart van yang in de vorm van een zwart punt in het witte midden en omgekeerd.”

“Maar wat is het doel van dit alles, wat heeft dit met Tao te maken?” vroeg de jongen nieuwsgierig.

“De leegte is de spil van de taoïsche denkwijze.”, antwoordde de man :

Ze is het begin zelf van het universum, het hart van de zichtbare en onzichtbare wereld. Zonder de leegte zouden yin en yang tegengesteld en in stilstand blijven: de leegte in het midden stelt hen in staat om elkaar te beïnvloeden en alles wat bestaat te laten ontstaan. Hoewel ze zelf geen vorm heeft, is ze de oorzaak van alle vormgeving.

De Taoïstische leegte kan vergeleken worden met de Boeddhistische ledigheid maar in tegenstelling hiermee wordt ze niet verklaard maar slechts getoond.

Het is zinloos om de gebeurtenissen te verhinderen of om opzettelijk in wat dan ook tussenbeide te komen. Het volstaat om terug te keren naar de oorspronkelijke leegte, naar de natuurlijke orde van dingen die nooit heeft opgehouden te bestaan maar geleidelijk aan bedekt werd door de verdwazingen van de mens.

Het morele criterium waarop Taoïsten zich beroepen is de tijd van de "perfecte Deugd" waarin de mens spontaan de Tao volgde en in onschuld en geluk leefde."

Wie naar de Tao gaat, zal de Tao ontvangen, wie naar de deugd gaat,
zal de deugd ontvangen, wie naar de ondergang gaat,
zal de ondergang ontvangen

Lao Tse

“Iets zoals het Aard paradijs van Adam en Eva?”, merkte de jongen vragend op.

“Het Taoïsme is geen godsdienst”, klonk het vastberaden :

“Tao heeft geen einddoel en het leidt niet tot de waarheid.

Het is de weg zelf die de waarheid is en die daarom het menselijk verstand te boven gaat.

Vandaar het belang van “wu-wei” ,het niet handelen wat niets te maken heeft met luiheid maar impliceert dat men zich niet verzet  tegen wat er gebeurt en dat men zijn handeling aanpast aan de “natuurlijke loop der dingen”

Het is de bedoeling om zowel het resultaat van zijn handelen als het eigenbelang te vergeten met als enige intentie dat zijn handeling overeenstemt met de Tao en alsdus een waarde op zich heeft.

“Wat is dat dan die Tao?”

“De werking van de dingen, zich verplaatsen in de richting van iets, de weg volgen.

Voor degene die de weg gevonden heeft, komt alles natuurlijk; voor degene die hem verloren heeft, lukt niets meer."

 “Welke weg?”, vroeg de jongen.

 “Je begrijpt het niet”, zei de man.

“Nee”, dacht de jongen :”als iedereen daar zo mysterieus rond doet, kan ik het niet begrijpen.”

De man nam hen mee naar het Achthoekig Paviljoen van de Acht Trigrammen.

“Het gebouw heeft een rond dak en een vierkante ondergrond als symbool binnen de Chinese filosofie dat de hemel rond was en de aarde vierkant”, vertelde de man :

“De trigrammen die je op het plafond kan zien, werden door de mythische vorst Fu Xi ontwikkeld als een systeem dat later door Wen Wang werd aangepast tot een systeem van 64 hexagrammen met adviezen.

Dit diende oorspronkelijk om de toekomst te voorspellen maar evolueerde naar een methode om je te helpen keuzes te maken binnen een bepaalde context.

Later werd dit concept becommentarieerd door onder andere Confucius wat uiteindelijk uitmondde in het “Boek der Veranderingen” of de “I Tjing”, dat ook door de Taoïsten als het basiswerk van de Chinese filosofie werd beschouwd.

"Meneer, wie bent  u eigenlijk?" vroeg de jongen plots op het moment dat hij zich realiseerde dat het geen toeval was dat deze man hem hier ontmoette.

De Meester was een zachte maar vastberaden man, ontzagwekkend zonder intimiderend te zijn, beleefd maar toch spontaan.

Lunyu VII-37

"Sommigen zeggen dat ik Lao Tse ben, geboren in het koninkrijk Chu, ten zuiden van de vlakte van het Midden.

Ik zou geleefd hebben tussen de zesde en de vijfde eeuw v.C; in dezelfde tijd als Confucius en een eeuwtje vroeger dan mijn Tao-vriendje, Tswang Tse.

Op een dag droomde ik dat ik een vlinder was, tevreden met zichzelf en zich niet bewust dat hij mij was. Plotseling werd ik wakker en beseft ik dat ik nog altijd Tswang Tse was? Nu is het de vraag of ik Tswang Tse ben die droomde dat hij een vlinder was, ofwel een vlinder die droomde dat hij mij was.

Tswang Tse II-6

Mijn moeder die bevrucht was door een vallende ster, bleef 62 jaar zwanger; geen wonder dat ik in dergelijke omstandigheden als baby geboren werd met witte haren en onmiddellijk na mijn geboorte kon lopen en praten.

Ik behoorde tot de kaste van de “Shi” en werd archivaris-bibliothecaris aan het hof van de Zhou waar ik bleef tot ik 80 jaar was.

Daarna, moe van de zeden van een dynastie in verval, nam ik ontslag als ambtenaar en trok in mijn eentje naar het westen op de rug van een buffel.

Men zegt dat het doel van mijn avontuurlijke reis India was -waarvan geen enkele Chinees behalve ik het bestaan kende- om er Boeddha te ontmoeten.
Toen ik de grens met Tibet overstak, werd ik tegengehouden door een wachter die mij bij het zien van het bovennatuurlijke licht dat mij omgaf, vroeg om hem mijn leer te verkondigen. En zo zou de Tao Te Tjing ontstaan zijn, een bundel van 81 korte teksten, die zowel ontologische als ethische aspecten van het leven behandelen.

Enkele eeuwen later maakte de Tang-dynastie mij tot zijn stichter en dankzij hen genoot de taoïstische religie keizerlijke bescherming.

Anderen zeggen daarentegen dat ik nooit heb bestaan maar dat mijn naam verwijst naar verschillende Chinese filosofen van die tijd die samen een boek hebben geschreven : de Tao Te Tjing.

Beste vriend, ik ben de taxichauffeur die jou door de luchthaven van Beijing heeft geloodst. Ik ben de dames van het reisbureau die u op weg hebben gezet naar Jiuzaighou en nu naar deze tempel, ik ben de monnik van het Tibetaans klooster die je heeft verteld over het Tibetaans boeddhisme, ik ben de bruidegom die zijn dromen en geloof in zijn gezin aan jou heeft toevertrouwd en je heeft ingewijd in de leer van Confucius, ik ben de gids die je heeft uitgenodigd voor een Tibetaanse lunch en je heeft verteld over de Chinese overheersing over de Tibetanen, ik ben de priester die dit huis bewoont en mijn leer onderwijs aan de pelgrims die erom vragen.

"Wauw, dan ben jij de ideale man die mij in verstaanbare taal kan uitleggen wat Tao nu eigenlijk betekent en hoe ik Tao kan bereiken." riep de jongen enthousiast.

Tao die men probeert te begrijpen, is niet Tao zelf;
de naam die men het wil geven, is niet zijn juiste naam.

Lao Tse-1

Met dank aan :

-Nathalie Chassériau, auteur van “Wijsheid uit het oude China”

-Inge Jansen, auteur  van “Dominicus reisgids China”

-Karin Haustermans, mijn co-fotograaf en (reis)partner