Nachtvlucht naar Calgary, 10-18 augustus 2017

9 augustus : Lissabon

Roberto was met hem op de achterbank de opengesperde lege muil van het huis binnengereden.

Het nijdig jankende alarm had een indicatie kunnen zijn dat hij dreigde verscheurd te worden in de buik van een leeg karkas waar Felipa en Florença alleen hun herinnering hadden nagelaten en de kinderen enkel bij een feest of een nostalgisch moment hun nest nog even kwam koesteren.

Maar zo voelde het voor Tiago Dantorius helemaal niet

Hij had op zijn vergaderingentocht die dag enkel halfverkleumde broodjes zien passeren terwijl hij wachtend, luisterend, onderbrekend of aanvallend zijn positie in de human system had getaxeerd en ingenomen.

Vergaderen was voor hem eerder een kunst geworden dan een technisch opgezette communicatie waarbij posities, attitudes en waarden de fundamenten vormden van een communicatieformaat met agendapunten, beleidsnota's, cijfers en documenten. Ook al was het na elven, hij zou zich spinnend terugtrekken in zijn klein paleis waar hij zich aanstelde tot kok om voor zichzelf een dinner te prepareren die de sandwiches moesten doen vergeten.

Hij twijfelde of hij die avond een politieke reportage  uit de kast zou halen dan wel voor de derde keer met Humphrey Bogaerts en Ingrid Bergman Rick’s Café Américain” binnenstappen.

Uiterst zelden was zo laat op de avond een boek erin geslaagd de TV-buis te verdringen enerzijds omdat de combinatie met een nachtmaal minder praktisch was maar ook omdat Dantorius in zijn "laten gaan modus” lezen te inspannend vond.

Van Casablanca wandelde hij zijn bureel binnen en achteloos nam hij vanuit een Zen-boekje mee naar zijn slaapkamer om een paar wijze woorden van Shunryu Suzuki voor het slapengaan nog even te refreshen.

Vanonder boeddhistische wijsheden ontpopte zich plots een licht beduimelde kaft van een boek dat op de achterbank van zijn herinnering was terecht gekomen: "Nachtvlucht naar Calgary".

Er overviel hem een zekere huivering die de korf vol woorden en zinnen helemaal in het brandpunt van zijn tussen hypervigiele geest deponeerde.

Hij sloeg de kaft open en herkende het geschrift :

Voor jou, nu al 8 jaar : misschien ooit een bestemming

Lissabon 25 mei 2014

Florençà

Het was alsof de bliksem had ingeslagen en zijn gezellig ingetogen kasteeltje had omgetoverd in een koudvochtige kerker van eenzaamheid.

Casablanca had voor hem reeds ongemerkt het voorspel geïntroduceerd van een opwinding die eerder doordrenkt was van verdriet dan van genot maar hem onweerstaanbaar naar een climax scheen te duwen.

Hij herinnerde zich dat die dag op de raad van bestuur van een softwarehuis, een collega had afgemeld omdat hij onverwacht ziek geworden was en daardoor ook zijn geplande reis naar Canada had moeten annuleren.

"Eça Trilha" was de naam van de reisorganisatie die hij toevallig in zijn geheugen had opgeslagen.

Koortsachtig begon hij aan een grote opruimactie van zijn mailconnectie met de wereld.

Hij ramasseerde zijn paspoort, kredietkaarten en belangrijkste papieren en liet zijn meeneemlijstje zich materialiseren in zijn valies.

"I'm out of office from today for an undefined period of time. I will have irregular access to my emails and although I will try to fulfill my responsibilities for ongoing matters, I cannot assure that I will be able to respond and manage all of your requests. Accept my apologies for this"

Hij reproduceerde een elektronische ETA toelating voor Canada en vanaf 8u 's morgens hing hij aan de telefoon bij de Triha’s om de plaats van zijn collega in te nemen.

Vier uur later zat hij op het vliegtuig met een groep van gemiddeld zestigers, merendeels twee aan twee, die veel langer gepland dan hij, hadden ingetekend voor een vakantie-avontuur in West Canada.

10 augustus Montreal

In Montreal liep het mis.

Hevig onweer had het vliegtuig gedurende meer dan 2u in de lucht gehouden en toen de ijzeren vogel met zijn poten op de tarmac kraste, was de andere vogel naar Calgary al gaan vliegen.

Op^de luchthaven was hij getuige van een experiment waarbij een leiderloos systeem gedoemd was om zelfsturende mechanismen te ontwikkelen.

Door de koppels werd impliciet een trekker naar voor geschoven maar toen de meesten toch schenen te kiezen voor een full participatief leiderschap en er dus geen beweging kwam, stelde Tiago een vrouwelijke einzelganger naast hem voor om informatie in te winnen over de volgende vlucht.

Hij liet subtiel één van de duoverantwoordelijken het initiatief en zelf vluchtte hij weg in de coulissen van een trendy wijnbar.

Voor 13 Canadese dollar kon je een triootje witte wijn bestellen elk voor ongeveer 30% gevuld waarbij hij een Franse riesling kon vergelijken met een Italiaanse verdicchio en een Franse druif waar hij nog nooit van gehoord had.

Werd gevolgd door een kaas- en vleesschotel met kleine geroosterde broodsneetjes en een tweede triootje van rood, ditmaal een Spaanse tempranillo tegenover een merlot en een Portugese malvasia..

In deze stad had hij als Lissabonner 40 jaar geleden bijna drie weken doorgebracht in het olympisch dorp naar aanleiding van de Spelen van 76.

In een quizprogramma had hij met glans de voorrondes gewonnen, bestaande uit een theoretische quiz en het leveren van sportprestaties.

Hij was in de finale verloren van een Coimbraanse die perfect geblokt had in welke Canadese stad het zeilen zou plaatsvinden  maar niet wist dat Rick Demont in Munchen als eerste had aangetikt in de 400 m vrije slag maar was gedeklasseerd wegens doping waardoor de tabellenblokker  dan toch deze vraag had gerateerd.

De tweede prijs was een groene sportzak…

Montreal was voor hem dat creatief genie dat Cirque du Soleil ter wereld had gebracht.

En er welden reminiscenties op van de studiereis met de Portugese software leaders in 2002.

Gestart in Quebec waren ze toen  via Montreal en Ottawa naar Toronto gereisd met de Niagara Falls als supersonische afsluiter.

Het was op deze as van noord naar zuid dat Morela, de vrouw van een collega directeur, progressief zijn nucleus amoris had ingenomen.

Hij herinnerde zich hoe hij binnensmonds had gefluisterd "die trut is daar weer" toen hij haar in de crew had gespot, hoe zij  hem had gevraagd om apart ergens aan een tafeltje iets te drinken, hoe ze voor hem had gesupporterd tijdenss de  ijshockey, hoe ze samen hadden gedanst op de tonen van de Canadese groep Nickelback : "This is how you remind me what I really am.".

Zoals gewoonlijk was zijn verliefdheid wat ontspoord in een te voortvarende veroveringsstrategie met weinig besef dat haar man zijn rol als lijfwacht meer dan ernstig zou nemen en dat er 8000 km verder nog een echtgenote voor zijn kinderen zorgde.

Het was het begin geweest van een passionele sms- en telefoon relatie met in de loop van de volgende twee jaar nog vier ontmoetingen waarvan hij nog moeiteloos de cinema kon reproduceren.

"Een beetje immoreel", dacht hij over zichzelf en toch enigszins fier dat de grenzen van het fatsoen niet waren overschreden.

Eigenaardig genoeg had hij beslist om van Felipa te scheiden op het moment dat het laatste perspectief voor een toekomst met deze vrouw was opgeblazen.

"Wij bestaan allen slechts uit bontgevlekte flarden die zo los met elkaar zijn verbonden dat  elk ervan voortdurend fladdert zoals hij wil; daarom bestaan er even zovele verschillen tussen ons en onszelf als tussen ons en de anderen", Michel de Montaigne, essay"

las hij  als een voorbeschouwing in zijn "Nachtvlucht naar Calgary".

Was Montreal niet de thuishaven van Pierre Trudeau die als breeddenkend Québécois in 1982 de Constitution Act had gerealiseerd die een einde moest maken aan de zogenaamde "révolution tranquille" waarbij Quebec eerst cultureel en nadien ook politiek zijn eigen identiteit wou versterken door zich af te zetten tegen Engelstalig Canada.

Het was de Fransman Jacques Cartier die de Indianendorpen van Hochelaga en Stadacona in 1535 had ontdekt maar het was pas een eeuw later geweest dat het door de Fransen als een vesting was uitgebouwd om zich te verdedigen tegen de brutale aanvallen van de Iroquois

Op het einde van de 17de eeuw was het uitgegroeid tot een centrum voor de pelshandel met Europa.

Na 150 jaar weerstand tegen de Britten werd heel de provincie Québec in 1763 door  het verdrag van Parijs ondergebracht onder "British Canada "

Een Anglikanisering van de trotse Québécois liep op een sisser uit en wat volgde waren moeizame pogingen om enerzijds de eigenheid van het Franse Québec te erkennen en het toch te blijven situeren als onderdeel van het moederland Canada.

In 1791 werd met de Constitutional Act een onderscheid gemaakt tussen Upper (anglofiel) en Lower (frans)  Canada.

Het duurde tot 1867, nu 150 jaar geleden,  dat het Engelse parlement de Canadese Confederatie goedkeurde,  bestaande uit de provincies Ontario, Quebec, New Brunswick en Nova Scotia onder de naam "Dominion of Canada".

Tiago's vader had hem verteld dat Europa Canadezen dankbaar mochten zijn omdat ze ons hadden geholpen in de twee Wereldoorlogen ook al waren de Québécois nooit makkelijk te overtuigen geweest om ten strijde te trekken voor de Britse koningin.

 In de slipstream van mei '68 was er in Québec een soort van culturele revolutie ontstaan om de eigen identiteit te versterken.

Het was uit de hand gelopen tijdens de oktobercrisis van 1970 toen een Britse diploma James Cross en Pierre Laporte, de Minister van Werk van Québec, werden gekidnapt door radicale groepen.

Een referendum voor onafhankelijkheid werd nipt verloren door de separatisten maar Engels- en Franssprekend Canada bleven "two solitudes" zoals de Montreal-schrijver Hugh  Mac Lennan in  '45 de relatie tussen de twee omschreef.

Tiago dacht aan Felipa, Morela, Florançia en zichzelf, misschien wel aan zichzelf en zichzelf.

Met twee van deze vrouwen had hij lange tijd in een confederatie geleefd, met de derde was hij niet verder geraakt dan een tijdelijk nabuurshap.

Ook al was Canada voor hem een ver en relatief onbelangrijk land, hij had altijd gesupporterd voor de éénheid van Canada, net zoals hij zelf geloofde in duurzame affectieve relaties, ondubbelzinnig en uniek met een commitment voor lange termijn als het niet kon in een huwelijk dan toch wel in een blijvend engagement.

Professioneel was hij tot voor een etmaal sinds 2012 directeur geweest van Mediplus, een software company gespecialiseerd in medische toepassingen.

In tegenstelling tot relaties, was het aspect duurzaamheid in professioneel engagement er één van korte tot middellang termijn vermits professionele scherpte dreigde af te botten als men te lang op dezelfde stoel bleef zitten (precies wat sommigen nogal eens plachten te zeggen over het huwelijk..)

Waarom had hij in godsnaam toegegeven aan dit waanzinnig idee om iets te gaan zoeken in de bossen en de bergen van Alberta en British Colombia?

Was het een nostalgisch verlangen naar Florençia of de stille hoop om haar op één of ander manier terug te vinden?

In tegenstelling tot zijn huwelijk, had hij nooit het gevoel gehad dat de verstrengeling van hun wortels onherstelbaar was doorgehakt

"Fuire le bonheur de peur qu'il ne se sauve", had Serge Gainsbourg geschreven voor Jan Birkin.

Of was zijn tocht een onderdompeling in een soort affectieve revitalisatie van verloren liefdes precies om los te laten.

In dit geval wist hij niet of dit ook het einde zou betekenen van zijn vurig geloof in het paradigma van de "long term relationship" dan wel het instappen in een nieuwe concept van affectieve relaties.

"Geen doelen stellen", had Tao  hem geleerd, "Ten volle opgaan in het momentum, had Zen hem ingefluisterd.

Misschien moest hij niets doen en alleen maar wachten tot er iets kwam.

Hij nam zijn boek en hij las over een Portugese professor die helemaal alleen naar Canada trok  omwille van een boek geschreven door een arts en een vrouw die van de brug in de Taag wou springen.

11 augustus : Banff

Om 4u in de morgen belandde het clubje Belgische toeristen in Calgary vanwaar ze met bussen verscheept werden naar een hotel in Banff.

Hadden ze nog een paar uur gewacht, dan hadden ze meteen de jetlag gebiased en waren ze in het home-ritme ingeschoven maar elkeen strompelde naar zijn bed zonder de minste notie van dag of nacht.

Maar precies deze schimmige uren die zich van de klassieke tijdstelling hadden losgemaakt, hadden hem uit zijn affectieve slaap gewekt of misschien had hij gewoon gedroomd.

Viereneenhalf uur later bevond hij zich in een bed dat hij niet kende, op een tijd die hij slechts indirect kon schatten aan de sterkte van de lichtspleet tussen twee bruine rolgordijnen en zelfs toen hij in de spiegel keek had hij moeite om het gezicht te herkennen.

Het voerde hem terug naar een passage in het boek dat hij in Montreal tijdens de witte wijn proeverij had doorgenomen.

"Ik zag eruit als een hoogmoedige mensenverachter die alles wat menselijk is minacht en misantroop die voor alles en iedereen een spottende opmerking paraat heeft. Na een eindeloze nacht waarin ik zonder slaap en troost was gebleven, zou ik de laatste zijn die op anderen neerkeek. Zoals ik eruit zag -dacht ik- was ik nooit geweest geen minuut in mijn leven.

Vergaat het anderen ook zo, dat ze zichzelf niet herkennen in hun uiterlijk?
Dat ze tot hun schrik een afgrond ontdekken tussen de waarneming die de anderen van hen hebben en de manier waarop ze zichzelf beleven?

De afstand tot de anderen wordt nog veel groter als we beseffen dat onze uiterlijke gestalte door de andere nog anders wordt waargenomen dan door onze eigen ogen. Het inbeeldingsvermogen dwingt ons uiterlijk in een vorm waarin ze bij de eigen wensen en verlangens passen maar maakt ze ook zo dat in hen de eigen angsten en vooroordelen kunnen worden bevestigd. Maar misschien moeten wij dankbaar zijn voor de bescherming van die vreemdheid voor elkaar? Hoe zou het zijn als wij onbeschermd door de dubbele breking die het geduide lichaam inhoudt tegenover elkaar zouden staan? Als we, omdat er niets wat scheidt en vertekent tussen ons zou staan, als het ware totaal in elkaar op zouden gaan?"

Het boek op zijn nachttafel was echt en het accuraat vocaliseren van dit lang citaat was voor hem het bewijs dat hij niet droomde.

Aan de ontbijttafel waren het zijn laatste momenten om de eindeloze afstand tussen hem en de 20 andere werelden rustig te beschouwen en te koesteren.

De uiterlijke verschijning van elk van hen en ook de zijne had in ieders hoofd een stereotiep beeld gevormd dat vanaf nu langzamerhand zou worden vertroebeld en verhelderd en nooit meer scherp kon worden afgetekend.

Hij balanceerde tussen de veilige solitude en de nieuwsgierigheid om hun uiterlijke schillen en vooral zijn eigen vooroordelen, stuk voor stuk af te pellen.

Deze vervorming van het eigen beeld en vooral dat van de ander was pas echt beangstigend geweest in de laatste maanden dat zijn relatie met Florençia was afgesprongen.

In eenzelfde week had hij haar verschrikkelijk gemist, bemind, verloekt, verweten en vergeven.

Zen had hem verteld dat elke positie, elke uiterlijke verschijning, elke emotie en elk denken niet meer impliceerden dan een vluchtig moment, voortdurend verschuivend en veranderend als emanatie van een kosmisch gegeven dat je eigen persoontje ver te boven ging.

Was dat misschien de reden dat lange termijn relaties niet schenen te werken? Emoties waren te volatiel en er kwam altijd een moment dat ze zelfs jaren opgebouwde verbindingen uitrekten en verbroken.

Er was op het eerste zicht niemand in de groep die zijn specifieke aandacht trok laat staan hem affectief beroerde, misschien gewoon al door het feit dat hij tot zijn ontzetting vermoedde dat hij de jongste was en één van de enige die als einzelganger was geland.

Nog maar een maand geleden was hij op missie geweest in India met een collega en vijf studenten en nu was hij op weg met een groep zestigplussers.

Dat hij zichzelf als 59-jarige percipieerde als net middenin deze twee generaties, was waarschijnlijk de bevestiging van wat de Canadese dokter in zijn boek had beschreven.

In zijn dromen zag hij zich in het gezelschap van een mooie vrouw van 35 maar dit was uiteraard niet meer dan de universele fantasie van elke man die de helft van het leven is gepasseerd.

Na enige aarzeling organiseerde hij mee het tafeldebat, hij liet iedereen zich voorstellen, knoopte gesprekjes aan over waar ze woonden en na een eitje, een toost met confituur en twee koffies werd er voorzichtig gepolst wat iedereen "deed" of "gedaan had".

Als entree voor hun eerste journey werden ze gedropt vlak voor het Fairmont Banff Springs Hotel, wat voor een aantal onder hen, gezien de hoge kostprijs van de reis, een meer logische verblijfplaats was geweest.

Het gebouw was geconstrueerd in 1888 door de "Canadian Pacific Railway" op instigatie van zijn voorzitter William Cornelius Van Horne.

In die periode was de westkust van Canada net geannexeerd door de toenmalige Confederatie, gedomineerd door de oostelijke provincies en deze integratie moest worden geconsolideerd door een spoorweg van de Atlantische naar de Pacific Coast.

Het project was aangestuurd door sir Hugh Allan, een prominent scheepsbouwer uit Montreal en was gefinancierd door Amerikaans en Schots geld.

Aanvankelijk had sir John A. McDonald, de eerste premier van de Confederatie, aangegeven dat al het vreemd kapitaal uit het project moest worden geweerd doch toen hij zelf geld nodig had voor zijn verkiezingscampagne riep hij Allan ter hulp en hij won de verkiezing.

De liberale partij kwam erachter en verspreidde het schandaal dat eerste minister McDonald,  Hugh Allan  de Pacific Railway cadeau gedaan had in ruil voor diens fondsen.

Het was het einde van McDonald's politieke carrière, nog des te pijnlijker gezien hij ook zijn vrouw verloor aan een slepende ziekte en zijn dochter Mary een aangeboren hersenenafwijking had.

Het hotel werd in het begin van de 20e eeuw volledig verbouwd tot het in 1928 zijn huidige verschijningsvorm kreeg met 760 kamers in Victoriaanse stijl.

Tiago wist dat Florençia als jong meisje met haar vader in Banff had verbleven en hij vroeg zich af of ze hier had gelogeerd.

Het was een jaar geleden dat hij haar nog had ontmoet en als zijn perceptie over zijn vroegere geliefde in al haar volatiliteit vertroebeld was, dan kon hij zich zeker niet inbeelden hoe ze zich als jong meisje in de Canadese Rocky Mountains had gevoeld.

"Ik was niet knap, niet zo slim volgens mijn vader en had weinig of geen zelfvertrouwen" had ze ooit gezegd.

"Ik was ook niet knap, ik had het niet met meisjes en ik was zelfzeker op een manier dat je beter onzeker bent." dacht Tiago.

Ooit hadden ze een fotoalbum aan mekaar laten zien wat, puur geïnduceerd door jeugdfoto's, had geleid tot een consonante conclusie: "wij zouden in die periode nooit op elkaar gevallen zijn".

Allebei waren ze in de loop van de jaren sterk geëvolueerd, met professioneel een blitzcarrière en ook naar uitstraling en sex-appeal waren ze vermoedelijk een paar banken naar voor geschoven, al kan men een verband tussen het ene en het andere niet volledig uitsluiten.

Na hun beider echtscheiding waren ze in 2006 met elkaar in de boot gestapt en ondanks al hun passie, kwaliteiten en hun ondubbelzinnige intentie om samen oud worden, hadden ze eind 2015 totaal onverwacht schipbreuk geleden.

Of misschien toch niet zo out of the blue als hij de auteur van het boek mocht geloven:

"Het is een vergissing te denken dat in een leven de beslissende momenten waarop de vertrouwde richting voor altijd verandert, vol luide  felle dramatiek moet zijn en gepaard gaat met hevige gemoedsaandoeningen.

De waarheid is, dat de dramatiek van een het hele leven bepalende ervaring er vaak één is van een ongelooflijk milde soort.

Die heeft zo weinig gemeen met een knal, een steekvlam en een vulkaanuitbarsting dat de ervaring meestal niet wordt geregistreerd op het moment waarop zij wordt ondergaan. Als een ervaring zijn revolutionaire gevolgen ontplooit en ertoe aanzet dat een leven in een geheel nieuw licht wordt gedompeld in een totaal nieuwe melodie krijgt, dan doet ze dat geruisloos en in die schitterende geruisloosheid ligt haar bijzondere adel.

Aanvankelijk leek de bus gevuld met hoodoo's, vreemde wezens van een andere planeet zonder duidelijk gezicht of naam, haast onbeweeglijk aan elkaar geplakt.

Was het de majestueuze impressie van Lake Moraine die de eerste barsten in deze versteende constructie forceerde?

Viviane liep naast hem in de steeds verder gerokken sliert die zich vanzelf manifesteert als een groep zich kuierend over langere afstanden beweegt.

Ze was manager in een voedingsbedrijf en haar man was drie jaar in een verkeersongeval gestorven.

Ze had geen tijd gehad om afscheid te nemen en hoewel ze geen emoties wou etaleren waren de rouw en het alleen zijn daaropvolgend nog te vermoeden in haar spreken.

Ze hadden het over vroegere reizen, rouw, over verloren liefdes of ze nu nog leefden of niet, over yoga en zen..

Hoewel het geen flashy vrouw was die op het eerste zicht zijn aandacht zou doen stollen, werd een lichte zweem van exclusiviteit geweven die hen binnen de groep een aparte positie gaf.

Ook van het kasteel Fairmont Château aan Lake Louise vroeg hij zich af of Florençia op die jonge leeftijd een dergelijke luxe had mogen proeven.

Het idee voerde hem terug naar één van hun laatste reizen naar Kenia waarvan ze achteraf vertelde dat het een killer was geweest vooral omdat de meeste hotels niet het minimum comfort niveau haalden dat reizen voor haar tot een feest maakten.

Het klopte dat hij haar enigszins naar die reis had geduwd ook al was het voorstel oorspronkelijk van haar gekomen waarbij hij zich afvroeg of ze nog samen waren geweest moesten ze in die herfst van 2014 naar Ile de Ré gevlogen zijn.

De werkelijke regisseur van ons leven is het toeval -een regisseur vol wreedheid barmhartigheid en verwarrende charme.

Haar toegeving om hem de trip te gunnen was teveel geïnfundeerd geweest met een zeker revoltegevoel van dien aard dat de reis per definitie geen succes kon worden.

Tiago had pas later begrepen dat tijdens die unieke road trip door de Keniaanse hoogvlakte, de breuklijnen waren getekend van de latere aardbeving.

12 augustus : Banff naar Jasper

 ‘s Anderendaags vertelde het Lake of the Two Jacks het verhaal van twee broers die in onmin waren geraakt en sindsdien elk aan de andere kant van het meer woonden, verbonden door een smalle waterrichel.

Na hun echtscheiding was Felipa terug ingetrokken in het huis waar ze oorspronkelijk hadden woonden en dat toen verhuurd was aan een koppel.

Hij had een éénmalig bedrag alimentatie gestort om de woning volledig te renoveren en zo konden de kinderen op beide plaatsen in hun vertrouwde omgeving blijven wonen.

De smallere richel was een avenida die over een afstand van een tweetal kilometers de beide huizen met elkaar verbond.

Hij vroeg zich af waarom de broers desondanks toch nog aan hetzelfde meer waren blijven plakken daar waar je als broers, vrienden of als geliefden na een breuk wel alle bruggen kon opblazen doch als ouders verbonden bleef in de vruchten van je verstrengeling toen je nog samen het bed deelde.

Met de jaren had hij het gevoel dat ze terug meer waren opgeschoven in de richting van hoodoo's maar dat die afstand en vervreemding ook toegelaten had dat ze milder en rustiger met elkaar konden omgaan.

Ze hadden meer begrip voor elkaar gekregen ook al hield zij niet op continu het tegendeel te beweren waardoor hij zijn mildheid dan ook maar binnenskamers hield.

Het ochtendlicht leek digitaal vertaald in avondschemering, voor Tiago het zoveelste bewijs hoe bedrieglijk onze waarneming was of om het in Zen-termen te zeggen : de overgang van dag naar nacht en van nacht naar dag waren twee interpuncties van hetzelfde fenomeen.

In het Miniwanka meer kon je gaan duiken naar een dorpje dat onder het wateroppervlak begraven was.

Samen met Bow Lake en Peyto Lake, connecteerden al deze meren van het Banff National Parc in zijn reisencyclopedie met die van Jiuzhaigou in het zuiden van de Chinese provincie Sichuan.

De Canadese Rocky Mountains hadden de Tibetaanse hoogvlakte geklopt omdat gedurende twee dagen de zon hun kant gekozen dat terwijl Florença en hij samen met 30.000 Chinezen het 2 jaar voordien met het gezelschap van de regen hadden moeten doen.

Ook dat was één van zijn laatste reizen samen met haar geweest.

"Wijsheid uit het Oude China” van. Nathalie Chassériau  was het boekje op dat hij had meegenomen als garnituur voor hun bezoeken aan Chinese tempels met als hoogtepunt de Qingyang Taoist Tempel in Chengdu.

Meer dan Confucius en Boeddha had Lao Tse hem met zijn aforismen helemaal in zijn ban geslagen en toen hij na veel ge"yin"gel en ge"yang"el iets van Tao had menen te begrijpen, werd hij door de grote meester onherroepelijk teruggefloten.

Tao die men probeert te begrijpen, is niet Tao zelf;
de naam die men het wil geven, is niet zijn juiste naam.

Lao Tse-1

Misschien had hij toen onbewust een spoor gezocht om de weg naar Florença terug te vinden hoewel hij zich niet realiseerde hoe ver ze reeds uit elkaar gedreven waren. Het spiegelbeeld van hun gestalten was het laatste raakpunt verloren in het meer waarin ze spoedig zouden verdrinken.

Je zult zeggen misschien is het zo wanneer onbekende wandelaars elkaar in regen en wind passeren maar tegenover veel mensen zitten we toch veel langer, we eten en werken met elkaar.

Is dan niet elke aanblik van een ander en elk oogcontact te vergelijken met de spookachtig korte ontmoeting van blikken die tussen reizigers die langs elkaar heen glijden zoals in de vliegensvlugge ontmoeting 's nachts en laten ze ons niet achter met niets dan vermoedens, fragmentarische gedachten en toegedichte eigenschappen? Is het in waarheid niet zo dat het niet mensen zijn die elkaar ontmoeten maar schaduwen die hun voorstellingen werpen?

Narcissus daarentegen was bij het ontwaren van zijn spiegelbeeld zo verrukt over zichzelf geworden dat hij in het meer verdronk.

Hoe sterk zijn zelfbeeld was gedeconnecteerd met de realiteit en welke kloof er was tussen zijn zelfperceptie, zijn realiteit en de perceptie van anderen over zijn persoon kon Tiago niet achterhalen; vermoedelijk een afwisseling van zelf onder- en overschatting, hoopte hij voor zichzelf.

Dat Felipa, Morela en Florença op hem verliefd waren geweest, leed geen twijfel maar of ze hem altijd en in alle omstandigheden aantrekkelijk hadden gevonden, was veel minder zeker en in het geval van de twee lange termijnrelatie zelfs hoogst onwaarschijnlijk.

Maar ook hij had momenten gehad, soms gedurende langere tijd, dat een aantal dingen van zijn dames hem irriteerden.

Het meest frappant was het moment geweest toen hij Morela op een blauwe maandag van het station afhaalde en na maanden telefoon-verliefdheid plots een uiterlijk kreeg geserveerd wat niet klopte met wat hij zich van haar had voorgesteld. Hij had meer dan een uur nodig gehad om zich te verzoenen met haar (nochtans erg knappe) verschijning en zijn verliefdheid terug te vinden.

Uiteindelijk had hij haar avances niet kunnen beantwoorden ook omdat zij niet wou begrijpen dat hij van haar een long term commitment vroeg wat een echtscheiding impliceerde en dat hij niet begreep dat ze gewoon met hem een spannend avontuur wou induiken.

De Crowfoot gletsjer was de bron van de Bow River die via Calgary helemaal oostwaarts uitmondde in de Atlantische oceaan.

Gletsjers duwen en trekken, ze schuiven in lagen met verschillende snelheden en barsten soms over de jaren heen en net als lawines overvallen ze je plots en overweldigend nadat hun motoren geruisloos en diep onder het wit de lancering hebben voorbereid

Kenia en China…

Was dat ook de bestemming van 2 zwaarbeladen fietsers als ze tenminste konden weerstaan aan de gretige blik van beren die hen smalend “meals on wheels” plachten te noemen?

Tijdens de picknick in de Mistaya Canyon, was er discussie of het verantwoord was de 85-jarige Marie France mee te sleuren langs zo'n moeilijk begaanbaar pad om te lunchen.

Tiago en een aantal anderen vonden dat de targetgroep duidelijk kon afgeleid worden uit de brochure en dat iemand van welke leeftijd dan ook voor zichzelf maar moest afwegen of men aan zo'n min of meer avontuurlijke reis kon deelnemen.

Toch had hij ook begrip voor de meestal vrouwelijke participanten wiens gezichtspunt vertrok van de coherentie en de zorg voor de groep om van daaruit keuzes te maken wat kon en wat niet kon.

Zelf had Tiago recent een management opleiding gegeven in Oost Congo waarbij een aantal deelnemers eigenlijk de participatie cutt-off niet hadden mogen passeren omwille van de gebrekkige kennis van de Franse taal.

Toch waren ze met een traject persoonlijke coaching en ondersteuning vanuit een aantal medeparticipanten er toch in geslaagd om de belangrijkste concepten te capteren en toe te passen voor hun eigen organisatie.

Hij milderde zijn gezichtspunt…

Hadden de Canadezen ons immers ook niet getoond hoe een identiteit continu werd getransformeerd door golven van migratie en aanpassing aan veranderende levensomstandigheden veeleer dan dat ze verbonden was met een vaste set van kenmerken waar je aan kon beantwoorden of niet.

De eerste bewoners van Canada zouden tussen 5000 en 10000 jaar geleden vanuit Siberië langs de Beringstraat Alaska en Yukon binnen getrokken zijn.

Op school leerden we vroeger over de sympathieke Eskimo’s met hun iglo's maar officieel worden ze in Canada benoemd als Inuits.

Naast hen profileerden zich nog een rits andere "First Nations" zoals de Indianen in Oost Canada : de Huron, de oorlogszuchtige Iroquois en de ondernemende Algonquin.

Rond 1250 na Christus werden de arboriginals (oorspronkelijke bewoners) in de streek van Newfoundland lastig gevallen door de Vikings en vanaf de 16de eeuw door Europese expedities op zoek naar goud en een noordelijke doorgang naar de Stille Oceaan en later geïnteresseerd in dierenpelsen voor hun sjieke madammen.

Op het einde van de 17de eeuw was Nieuw Frankrijk uitgegroeid tot een centrum voor de pelshandel met Europa.

De Franse monarchie was aanvankelijk maar matig geïnteresseerd maar toen de Britten meer en meer aanspraak maakten op het latere Canadese grondgebied en zijn economische belangen, leidde dit tot een oorlog beslecht in het voordeel van de Engelsen bij de Slag om de St Lawrence River op 12 september 1759.

Een groot deel van de Engelse kolonisten kwamen uit de Verenigde staten waar ze de onafhankelijkheidsoorlog tegen het nieuwe Amerika verloren hadden naast avonturiers en families die hongersnood en slechte omstandigheden in Europa waren ontvlucht.

Vanaf halfweg de 18de eeuw kwamen er ook Duitsers, Scandinaven en op het einde van de 19de eeuw kwam er een grote groep Oekraïners zich vestigen in Saskatchewan, Manitoba en Alberta.

Chinezen kwamen eind 19de eeuw in British Colombia als arbeiders voor de Canadian Pacific spoorlijn.

Later werden ze gevolgd door Japanners en Sikhs tot in 1923 met de Immigration Act de toegang van Aziaten tot Canada werd ontzegd.

Pas in de jaren '60 werd de deur weer opengezet met een influx van honderdduizenden Chinezen, Indiërs, Pakistani en Vietnamezen tot gevolg.

In 1970 werd multiculturalisme een officiële "government policy" : de confederale structuur impliceerde een systeem van coördinatie tussen verschillende maar gelijkwaardige delen.

Dit resulteerde in een grote tolerantie tussen verschillende etnische en religieuze groepen.

Internationaal profileerde Canada zich als een mozaiek met als leidmotief de principes van rechtvaardigheid en mededogen maar in zijn "Vertical Mosaic". schilderde John Porter de. Canadese samenleving als sterk gedifferentieerd en hiërarchisch waarbij bepaalde etnische groepen werden geforceerd in specifieke jobs.

Waar statistici aangaven dat financiële, politieke en culturele belangen in Canada in handen waren van vooral blanke mannen van Europese origine, was er bijvoorbeeld Michaelle J, een zwarte, vrouwelijke Haïtiaanse vluchteling die tussen 2005 en 2010 gouverneur-generaal van Canada was.

Recent werden in het land initiatieven genomen, deels privé, deel vanuit de overheid om Syrische vluchtelingen op te vangen, die elders waren geweigerd.

Even later stopten ze aan een restaurant dat Crossing noemde.

Het verwees naar een soort van overgangszone van waar de rivieren in divergente richting hun weg vervolgden naar de zee: de Bow River naar de Atlantische Oceaan, de Athabasca River naar de Noordelijke Ijszee en de Fraser River naar de Pacific

Tiago dronk een koffie las in het boek.

Op de laatste dag van het eindexamen hadden we allemaal achter onze banken gestaan, de schoolpetten op het hoofd en plechtig liep senior Cortes van de één naar de ander en overhandigde het diploma waarbij hij ons recht in de ogen keek.

Nu nog kan ik voelen hoe ik mijn eigen bezwete pet ronddraaide in mijn handen, eerst in de ene, toen in de andere richting.

Ik zat op het warme mos van de stoep voor de ingang en dacht aan de geldende wens van mijn vader dat ik arts zou worden.

Ik had hem lief om zijn vertrouwen en vervloekte hem om de deprimerende last die hij met zijn ontroerende wens op mijn schouders had gelegd.

Ik wil terug naar die paar minuten op het schoolplein waarin het verleden van ons af was gevallen zonder dat de toekomst al was begonnen.

De tijd stond stil en hield de adem in op een manier zoals ze dat later nooit meer heeft gedaan. Gaat het om het verlangen-het pathetische verlangen als een droom- nog één keer op dat punt van mijn leven te staan en een heel andere richting in te kunnen slaan dan de richting die van mij de man heeft gemaakt die ik nu ben.

"Laten we hier drie tenten bouwen, één voor u, één voor Mozes voor Elia"

citeerde Tiago het Tabor-evangelie voor zichzelf.

Zonder dat hij een keuze had kunnen maken, werd hij door de bus meegevoerd naar de Athabasca gletsjer.

In onze jeugd leven we alsof we onsterfelijk zijn. Het besef van de onsterfelijkheid hangt om ons heen als een dun lint van papier dat onze huid nauwelijks beroert.

Op welk moment in ons leven verandert dat? Wanneer begint dat papieren lint strakker om ons heen te liggen tot het ons uiteindelijk wurgt?

Waardoor krijg je die zachte maar onverbiddelijke druk te bespeuren die ons laat weten dat die nooit meer minder zal worden?

“Toen ze opkeken was Hij alleen en de gloed was verdwenen”

De bus stopte in een soort krater die nog niet zo heel lang geleden volledig door ijs was bedekt en ze stapten een bergje op om de tranende ijsmassa te begroeten. 

Altijd weer waren er groepjes van mensen die tegen betaling op het ijs dicht bij elkaar moesten blijven om niet verscheurd te worden door een “crevasse”.

Een groot stuk muur leek van rotsachtige steen maar de gids legde uit dat de ijsmassa volledig was bedekt met stof en als je eventjes zou krabben aan de zwarte bolster zou een witte ijspit zich etaleren.

Florença en Tiago…?

13  augustus : Jasper

The Maligne Canyon had zijn naam niet gestolen.

De Indianen hadden niet begrepen hoe in de winter het water van Medicine Lake onder de grond wegstroomde in de Maligne River net zomin als de wandelaars begrepen waar het kwintet rustenden gebleven was dat hen boven bij de bus zou opwachten.

De zoekexpedities verliepen fragmentarisch en niet gecoördineerd en tot onze verbazing gebood de gids iedereen op de bus te stappen richting Maligne Lake om daar de geplande boottocht af te werken.

Was dit de "survival of the fittest" en werden de gewonde dieren achtergelaten?

Of was het net een wel overwogen beslissing van een goede herder die het parcours voor de reguliere schapen consolideerde en tegelijk een strategie ontwikkelde om de verloren dieren te recupereren.

Een bok van de kudde was zijn wijfje kwijtgeraakt en bood zich aan om als ankerpunt op de parking te blijven wachten tot hij zijn eigen schaapje en daarmee ook de andere op het droge had.

Het gescheiden koppel vormde ook de brug voor het communiceren van elkaars lokalisatie.

De grote groep werd getransporteerd naar Malignant Lake om daar het geplande boottochtje te maken.

De anderen werden nadien opgehaald en konden als bij mirakel nog vijf plaatsen bemachtigen voor de volgende tocht terwijl dit soort reservaties normaal gezien maanden tevoren moest worden vastgelegd.

De outcome gaf de gids gelijk maar de prijs voor de reddingsoperatie, zo zagen sommigen dit, was voor de vijf het missen van de eerste “bear experience”.

De kop was eraf : het zwarte beest (voor de vijf…) werd een fotofeest voor de 15.

Mary Schaffer had zich waarschijnlijk omgedraaid en in haar graf moest ze de fotorun in de Golden Arrow bus hebben kunnen gadeslaan.

Ze had zelf waarschijnlijk honderden keren een beer ontmoet toen ze in het begin van de vorige eeuw het gebied rond Lake Medicine en Lake Malignant exploreerde. Toen ze in 1902 kort op elkaar haar echtgenoot, vader en moeder was verloren, zocht de vrouw uitPennsylvania een uitkomst voor "peace for herself".

"Meeting of our souls" dacht Tiago : "maar wat heeft deze vrouw begeesterd en gevonden?"

In 1907 ontmoette ze Samson Beaver (lid van de Stoney First Nation) in haar poging om een weg te vinden naar een groot meer in de bergen tussen Jasper en Lake Louise waar ze regelmatig had verbleven met haar echtgenoot.

De exploratie, adoratie en communicatie van wat dit majestueuze landschap had te bieden, werd haar levenswerk en zo vond ze niet alleen peace voor zichzelf maar ook vriendschap en respect van de locals en uiteindelijk het openstellen van deze regio voor de crew van 21 en de rest van de wereld.

Mary Schaeffer hertrouwde in 1910 en stierf in 1939.

Het boottochtje voerde naar Sprit Island, een klein streepje land met een paar bomen dat zijn reputatie had verworven als winnende foto voor de jaarlijkse Kodakwedstrijd. Sindsdien werd het plat gefotografeerd.

"Worden vrouwen mooier als ze een missverkiezing winnen? En vooral : worden ze dan niet verwend en vervelend?", vroeg Tiago zich af.

Gelukkig had het eilandje geen zelfperceptie en werden toeristen op afstand gehouden door een staketsel om het niet letterlijk plat te trappen.

Maar ooit zouden er spirituele rituelen hebben plaatsgevonden van lokale Indianen.

En dat leek nu vervangen door spektakelrituelen met platte pads, roze blokjes en lange fallussen om het eiland mee naar huis te nemen.

In het terugkeren kwam het gezelschap de schade opnemen aan Medicine Lake.

Boze vuurgeesten hadden het magisch meer van zijn garnituur beroofd omdat ze de kern van haar bestaan niet hadden kunnen raken.

Tiago had in het boek gelezen hoe de indianen over eeuwen waren teruggedreven naar reservaten, hoe de blanken geen enkel verdrag hadden gerespecteerd, hoe generaties kinderen waren weggevoerd naar katholieke scholen en daar mishandeld waren en van hun taal en cultuur beroofd.

Maar de First Nations waren in revival, zo zou hij de volgende dagen zelf kunnen ontdekken

Anderzijds hadden de Canadezen in de loop van de laatste jaren zelf de vuurgeesten gemobiliseerd voor het uitroeien van de "mountain pine beatle" die de bomen invadeerde.

Het beestje maakte gangetjes in de boomschors en deponeerde daar zijn larven waardoor een schimmel werd aangetrokken die de waterkantkanaaltjes van de boom verstopte en hem deed afsterven.

Een groot deel van de Canadese bossen was aangetast geweest en na een aanvankelijk succesvolle bestrijding met het verbranden van de getroffen zones,was de ziekte de laatste jaren weer sterk komen opzetten.

Macaber voordeel was dat het hout van een zieke boom blauwachtig kleurde en vooral voor de Japanners een gegeerd goed werd op de internationale handelsmarkt.

Tiago herinnerde zich hoe op een banale zondagmorgen Florença en hij aan het joggen waren langs de Taag.

Ze liep langer aan één stuk door dan gewoonlijk maar ze bekloeg zich erover dat het veel te vermoeiend was en dat ze dat helemaal niet prettig vond.

Tiago had het niet prettig gevonden dat zij het niet prettig vond en zij vond het niet prettig dat Tiago het niet prettig vond dat zij het niet prettig vond.

Koppig liepen ze verder, elk apart, en ze haalden elkaar nooit meer in.

Toen iemand vroeg hoe het mogelijk was dat een klein kevertje zo'n impact had hebben op duizenden hectaren bos, vertelde de gids het verhaal dat er een tiental jaar geleden in Yellowstone wolven waren geïntroduceerd.

De herten hadden, bij gebrek aan een natuurlijke vijand, in de vallei continu de begroeiing weggegraasd en waren nu verplicht onder bedreiging van de wolf het wat kalmer aan te doen.

Hierdoor was er een heel nieuwe flora ontstaan die op zijn beurt een habitat vormde voor andere dieren zoals bevers die dammen bouwden waardoor rivieren van loop veranderden en het landschap anders werd opgebouwd en ingekleurd.

De stralende Weg lijkt donker.

De Weg die voortgaat,
lijkt achteruit te gaan.

De juiste Weg lijkt vol hinderlagen.

Lao Tse-41

"Misschien hebben we een wolf nodig", dacht Tiago bij zichzelf :" of iets of iemand die geruisloos in ons leven binnenstapt en het hele systeem verstoort

Of zo'n valse raaf als van de Indianen die op het eerste zicht destabiliseert en chaos brengt maar waaruit iets nieuws ontluikt.

Misschien was de wolf al gepasseerd.”

En dan was er de rafting!

Geen echte rafting, vond Tiago ook, want geen hoger niveau dan "rapid 2 ", niet zelf peddelen en ingepakt met zwemvest en gele poncho in de kleuren van de rode duivels. Maar net als iedereen werd hij niet alleen meegezogen door de stroming van het water maar evenzeer door de hilariteit van de groep.

Gelach om elke schep water in iemands broek, dames bezorgd om roekeloze haantjes en het ontluiken van een paar vuile moppentappers.

De verbondenheid in de spirit van de 21 raakte in een stroomversnelling, Felipe kreeg zijn credentials als onze kapitein.

14  augustus : van Jasper naar Prince George

De kabel had de 21 opgetild tot de The Whistlers, een berg van 2464 m hoog.

De boomloze rotstoendra was net iets teveel beplakt met kortgeknipte graspartijen, groengele bloemperkjes en korstmossen om aan een maanlandschap te denken :

De zon speelde een spel met de wolken wier uitlopers over de rand van ravijn aan je kleren kwamen likken.

Helemaal boven op de berg was Tiago met Adriana alleen.

Het was niets minder of meer dan dat, geen verlangen, geen intentie, geen vragen gewoon het moment zoals het was tussen mist en helder, tussen gisteren en morgen een ogenblik vluchtig in de stroom der gebeurtenissen : Zen.

Op de weg van Jasper naar Prince George werden ze even uit de bus gelicht en gedropt op een plaats die out of the blue op een tropisch regenwoud leek.

De grote dikke bomen met spaghetti-wortels bleken rode ceders te zijn wier hout werd gebruikt door de First Nation's voor de bouw van hun woningen en gebruiksvoorwerpen

Felipe legde uit dat het hier niet ging om naaldbomen zoals sparren die zich via zaden voortplanten maar wel over coniferen met schubben die sporen bevatten waarmee ze zich over grotere afstanden konden verspreiden.

Tiago schrok omdat “Nachtvlucht naar Calgary” was uitgegeven door de “Rode Ceders' waarvan hij op dat ogenblik de betekenis nog niet kon vatten.

's Avonds in het hotel een Prince George was er onverwachts een Japans dinner voorzien.

Tiago goot niet alleen de sake met stevige teugjes naar binnen maar slikte ook samen met een aantal andere Eca Trilha adepten een geut kritiek weg die in de eerste twee dagen had gecirculeerd.

Hij was het niet eens met Felipe die Darwinisme stelde tegenover christelijk geloof alsof de katholieken vandaag nog geloofden dat God de hemel had geschapen in zeven dagen.

Zijn stelling dat geloof en wetenschap perfect verzoenbaar waren, werd ook geïllustreerd door aan te geven dat Marx' opium voor het volk, Freud's visie op religie als een sublimatie van de libido en indertijd Copernicus en Galilei, het in feite 200% bij het rechte eind hadden gehad maar dat de kerk verkrampt haar eigen geloofsleer gewoon niet had begrepen.

"Mensen vinden God uit omdat ze hem nodig hebben en zich niet kunnen verzoenen met het idee van sterfelijkheid!", klonk de repliek van Joaquim die mee in het debat dook.

Tezamen met het vlees en de groenten op de centrale kookplaat, rolden de argumenten over tafel waarbij men zich kon afvragen of men echt iets van mekaar wou leren dan wel zijn eigen kennis en standpunten wou etaleren zoals in het boek stond geciteerd:

De stroom van gedachten, beelden en gevoelens die voortdurend door ons heen gaat, die sterke stroom heeft zo’n geweldige kracht dat het een wonder zou zijn als hij niet alle woorden die iemand anders tegen ons spreekt met zich mee zou sleuren en aan de vergetelheid prijs zou geven   als ze niet toevallig bij de eigen woorden passen.

Heb ik ooit werkelijk naar iemand anders geluisterd? Hem met zijn woorden in me opgenomen zodat mijn innerlijke stroom van richting verandert?

De jongleershow van de kok achteraf mislukte een beetje maar de avond kon niet meer kapot.

15  augustus : van Prince George naar Smithers

Op weg naar Smithers dacht Fiago dat men een fort ging bezoeken.

Hij had bewust verzuimd het reisprogramma in detail door te nemen omdat hij reizen een beetje beschouwde als een avontuur waarvan je best niet op voorhand wist of programmeerde hoe het zou verlopen.

En zeker nu hij eindelijk de moed had gehad om zijn functie als directeur neer te leggen, moest elke stap in het nieuwe traject doordrenkt zijn van diepte en verwondering om van daaruit iets nieuws te laten emaneren.

Fort St James was dus geen versterkte burcht waar de blanken zich verdedigden tegen de indianen of omgekeerd maar een handelsvesting aan een meer dat het centrum had gevormd voor de pelshandel in West Canada.

Bij de kolonisatie door Europese mogendheden bleek bont het ruilmiddel bij uitstek (en ook zowat het enige) waarmee oorspronkelijk de Indianen en later ook de Engelsen en Fransen handel konden drijven met het Europese continent.

Zowat alle huiden van bevers, marters, vossen, nertsen en zelfs beren werden in Fort St James verzameld om van daaruit verdeeld te worden over de hele wereld.

Het transport begon op het meer ernaast en werd gevolgd via een ingewikkeld parcours van waterlopen, stukken over land tot aan de Pacific Coast om vandaaruit met grote boten via Vancouver tot helemaal rond de westkust van Amerika rond Ushuaia naar de Atlantische oceaan te draaien en zo Europa te bereiken.

Een poging om het pelsenvervoer over land naar Oost-Canada transporteren en van daaruit naar Europa bleek om verschillende redenen niet haalbaar en de North West Compagnie werd uiteindelijk overgenomen door zijn grote concurrent de Hudson Bay Company die op die manier heel de bonthandel in Canada controleerde.

Een lokale gids legde ons uit dat tegenwoordig de vraag naar bont fel was afgenomen maar dat het vooral de geurklieren waren van de beestjes die door cosmeticabedrijven werden ingekocht.

We moesten allemaal naar buiten om een snuif op te vangen van het sebum van het stinkdier door te ruiken aan een klein flesje dat volledig afgesloten bleef.

Tiago rook niets.

Hij werd echter wel bevangen door de smell van het verhaal van een First Nation in een ander gebouwtje van het complex die vertelde hoe haar ouders en grootouders en hogerop, weggerukt waren uit hun gezin, in internaten opgesloten met het verbod. hun taal te spreken of zelfs als siblings met mekaar te spreken op straffe van slagen.

Tiago vermoedde  dat verkrachting niet ver uit de buurt moest zijn geweest.

"Ik was zo beschaamd dat mijn huid een donkere kleur had."

Na enige aarzeling vertelde ze dat ze tot voor 10 jaar alcohol verslaafd was geweest, dat ze daarmee was gestopt en zich inzette en nu anderen hielp om dezelfde weg te gaan die zij was ingeslagen.

Het had haar enorm geholpen dat ze daar in Fort St. James bezoekers kon rondleiden in de geschiedenis van de streek die ook haar geschiedenis was als Carrier-indiaan.

De naam van deze Indianenstam verwees naar de praktijk waarbij de weduwe van een overleden man twee jaar later het lijk terug bovenhaalde, ontdeed van het resterende vlees en de botten op haar rug droeg.

Het zou zeven generaties duren vooraleer de wonden van het verleden zouden zijn geheeld, zo gaf ze aan.

In haar perceptie waren ze nu halfweg en toen iemand van de groep vroeg vanwaar die zeven kwam, bleef ze het antwoord schuldig.

"I feel a lot of energy in this group", zei ze plots enigszins verschrikt.

Voelde ze zich bedreigd? Was het haar appreciatie voor de belangstelling en aandacht voor haar betoog?  Was het een afsluiter?

In elk geval, dacht Tiago, dat dit de enige zin was die niet behoorde tot haar klassiek repertoire dat ze vermoedelijk al tientallen keren had opgevoerd.

Het was alsof haar diepgewortelde schaamte was ingepakt en opgepoetst tot een ontroerend indianenverhaal waarvan ze had ervaren dat het haar toehoorders naar de keel greep.

Enkel die laatste wat schimmige uitdrukking, maakte zich los van het beeld dat de blanke de indiaan had toebedeeld: schuldgevoel en spijt om flarden van respectloze kolonisatie, nu goedgemaakt door tolerantie en respect voor de historische cultuur van de First Nation's en in extremis de succesvolle integratie ervan.

Was het daarom dat de Canadese overheid een gegarandeerd inkomen had voorzien voor alle First-Nation's die niet wegtrokken uit hun reservaat?

Tegenstanders hadden de unfairheid benadrukt tegenover de andere Canadezen die voor hetzelfde inkomen hard moesten werken en anderen wezen op verloedering en verslaving die het gevolg waren van deze hypertolerantie.

Het deed hem denken aan de Canadese dokter die had meegewerkt aan de deportatie van de kind-indianen en nadien een hevig bewonderaar was geworden voor hun cultuur en hun leven in het woud en de bergen tussen de beren ging delen.

"Heb ik het voor hen gedaan? Was het zo dat ik hun belang wilde zodat ze menswaardig konden leven? Of heb ik het in werkelijkheid voor mijzelf gedaan om mijzelf als een goede arts en open minded mens te kunnen zien die er toe in staat is zijn racistische gevoelens aan de kant te zetten?

De geest is een charmante plaats waar zich het zelfbedrog afspeelt, samengesteld uit mooie bezwerende woorden die ons een ongeschokt vertrouwen in onszelf voorspiegelen, een inzicht in onszelf dat ons ervoor behoedt door onszelf te worden verrast."

16  augustus : van Smithers naar Stewart

De volgende dag op weg naar Stewart, werd het gezelschap nog meer ondergedompeld in die cultuur van de First Nation's bij een bezoek aan een gereconstrueerd dorp met long houses en totempalen in Ksan.

Het was voor de 21 een tegennatuurlijk gegeven dat men geen foto's mocht nemen van de prachtige rituele kleding, sculpturen en gebruiksvoorwerpen binnen in de huizen van de indianen.

De rode ceder was de boom die werd gebruikt voor het weven van stof, koorden, hoeden, maskers en dozen die gebruikt werden om iets in te bewaren maar ook als scheidingslijn tussen de slaapplaats van de families die samenleefden binnen eenzelfde longhouse.

Bekend waren ook hun enorme kano's tot 20 m lang waarmee ze op zalmjacht gingen.

Van hetzelfde cederhout stonden totempalen opgesteld als uitbeelding van vaak mythologische verhalen over de voorouders van hun stam en de overgeërfde familietradities.

Op de Oost-Canadese Iroquois na die geloofden in de goede en de slechte geesten, was er geen verband met religie.

De lokale gids van de Woolf stam, had het verder over zogenaamde potlatches : dit waren feestelijke ceremonies op initiatief van hun chef en zijn gevolg waarbij een groot aantal gasten werden uitgenodigd en overladen met giften in ruil voor de erkenning van een bepaalde status of positie. Soms was er een opbod tussen twee kandidaten wat leidde tot een inflatie van potlatches en geschenken.

Tijdens zo'n ceremonie gebeurde het ook dat de chef een deel van zijn eigen bronzen wapenschild vernielde wat de uitdager verplichtte hetzelfde doen tot uiteindelijk één van de twee op de rand van bankroet het voor bekeken hield.

Deze potlatches waren lange tijd verboden geweest door de Canadese overheid maar kenden recent een belangrijke revival als een deel van de restauratie van de First Nation's identiteit.

Kort voordien hadden de 21 in Moricetown Canyon de "Indiaanse" vissers bemonsterd die de zalm uit de kolkende Bulkley-rivier schepten.

Ze hadden postgevat op een constructie die was geënt op een rotspartij in de rivier met bijhorend watervalletje.

Ze verzamelden de gevangen vissen op een centraal punt waar een soort van boekhouder notities maakte en blijkbaar instructies gaf om het grootste deel van de vis weer in het water te gooien.

Het was na de 23e foto dat Joaquim het absurde ervan begon in te zien.

Felipe legde hem uit dat er twee zalmtrappen waren gebouwd om de zalmen te helpen stroomopwaarts het hoogteverschil van de waterval in kleine schotten te overwinnen.

In essentie was het de vissers erom te doen zoveel mogelijk steelheads op hun "paarbestemming" te krijgen en zo de zalmvoorraad in stand te houden.

De grootste zalmen werden uit het water gelicht voor consumptie terwijl de kleinere werden aangemoedigd in hun traject stroomopwaarts naar hun reproductie-mekka en tegelijk hun golgota.

Het was een uitleg die Joaquim  nog meer vragen opleverde van antwoord.

Als voorkennis had hij moeten weten dat zalmen geboren werden op een bepaalde plaats in zoet water waar ze een paar jaar blijven rondzwemmen.

Op een bepaald moment zetten ze koers naar de monding van de rivier tot aan de zee, en ondergaan er een magische transformatie van zoet water naar zoutwatervis waarbij ze plots niet meer mogen drinken als ze niet willen opzwellen en doodgaan. Na een aantal jaar keren ze terug naar de monding van dezelfde rivier, zwemmen stroomopwaarts tot aan de plaats waar ze zijn geboren, doen hun paaikleed aan om een vrouwtje te verleiden, schieten hun kuit om de pas geworpen eitjes te bevruchten waarna beide ouders het voor bekeken houden en de traditie voortzetten dat alles alle zalmen wezen zijn.

Het paaikleed wordt na de daad een doodsgewaad waarbij de kaken vervormen, de tanden uitsteken en de zalm langzaam sterft.

Nergens in de natuur waren verwekken en sterven zo dicht met elkaar verbonden.

Tiago was op duizenden kilometer afstand van zijn vertrouwde omgeving : was hij op weg van de monding naar de zee of omgekeerd?

Hij was in elke geval opgelucht dat er bij de mens tussen de reproductie en de dood een iets langere latentietijd was voorzien.

En dat er ook een ontkoppeling was voorzien of soms kunstmatig geconstrueerd tussen seks en fertiliteit.

Hoewel hij theoretisch nog over vruchtbare zaadcellen beschikte, leek zijn vruchtbare periode reeds lang achter de rug en hij hoopte dat zijn sterven nog niet voor onmiddellijk was.

Het  kuitschieten was in deze fase van zijn leven even op hold gezet.

Tiago dacht aan Mary Jo op wie de Canadese dokter reeds van tijdens de schooltijd stapelverliefd was geweest en dat ook -in platonische zin- gebleven was tijdens zijn huwelijk zeer tot frustratie en verdriet van zijn vrouw

Tiago vond het geen aantrekkelijk idee dat herinneringen of occasionele contacten met vroegere geliefden, een nieuwe toekomst met een vrouw zouden vertroebelen.

De zogenaamde steelheads waren een subpopulatie van regenboogforellen (10%) die zich gedroegen als zalm die in tegenstelling tot de "klassieke zalm" meerdere keren over en weer kunnen trekken van de zoetwaterbroedplaats naar de zoute zee.

Verder onderweg naar Stewart kwamen ze de sockeye tegen met een rood paaikleed en een groene kop.

"Passage to Alaska” : Felipe liet ons stoppen bij het bord dat de weg wees naar het einde van de wereld, zo beweerde hij.

Het was de eerste keer dat Tiago blij was dat het regende omdat dit een noodzakelijk ingrediënt scheen te zijn van het apocalyptisch schouwspel van bergen, bomen, gletsjers, watervallen, meren en moerasachtige rivieren, verpakt in een grimmig licht- tot donkergrijs gevlekt wolkendek.

Dit vormde het decor voor Stewart, een dorp met hoogstens een paar 100 inwoners dat niet zonder littekens van verschraling en verval de overstap had trachten te maken van het goudzoeken en pelsenjagen naar de houtindustrie en het toerisme.

Het King Edward Hotel, waar de groep werd verwelkomd door een witte beer, moet zowat de enige parel geweest zijn die lege straten, oude Chevrolets en versleten mannetjes moesten vergeten.

Nou ja, "parel"...

Het was in Hyder, de grens over naar Alaska, dat we de beren 's anderendaags bijna de hand zouden kunnen reiken, deed Felipe  de groep zinderen.

En remember wat je moet doen als er onverwachts een zwarte of bruine (grizzly) beer voor je staat : “black fight back; brown get down”…

17  augustus Stewart/Hyder

Was het de macabere atmosfeer van Stewart die Elisa deed tijdens het ontbijt vertellen over de zelfmoord van haar vader.

Ze had hem gevonden met een kogel door de mond in het huis waar ze woonden.

In de loop van de maanden en jaren daarop werd het gebeuren doodgezwegen terwijl het onherkenbaar als een kanker raakte ingevreten in de relaties van het gezin van herkomst en de afgeleide familie.

Elisa was gescheiden, had later nog een traumatiserende relatie gehad met een man en had besloten om na de dood van haar moeder alleen te blijven.

Sinds haar 56e nu 10 jaar geleden was ze al 17 keer met Eça Trilha op reis geweest

De avond voordien had Tiago hierover een paragraaf gelezen in het boek van de dokter :

"Waarom  papa, heb je niet met me besproken voordat je het deed? Zodat ik tenminste wist waarom je het deed.”

's Morgens vroeg, 's middags en 's avonds na het diner zouden ze naar Fish Creek rijden om het drie sterren hoofdmenu van de Canadatrip te consumeren : de berenspot.

"This town ain't big enough for the both of us" klonk het in Tiago’s oor toen de bus het Amerikaanse stadje Hyder binnen reed.

Op het eerste zicht leek het even ingedommeld als Stewart maar met een nog ruwere bolster zoals gesuggereerd werd door de vervallen panden, de wapenwinkel en de bonkige bewegingen en luid schallende praat van de mevrouw van de souvenirwinkel.

In de plaatselijke saloon werden de stoere binken van de groep en twee madammen van de groep "gehyderized" bekroond met een diploma omdat ze het hooggedistilleerd goedje in één teug hadden binnengekapt.

En Fish Creek maakte zijn belofte waar.

Het paaikleed van de "pink salmons" en de "chums" was niet zo flashy als dat van de sockeye maar het belette hen niet er te stevig op los te vrijen.

Vanop het staketsel dat naast de rivier over het geboomte heen was gespannen over een afstand van een paar 100 m, schreden de beerspotters over en weer met camera in aanslag om elke move van een zwarte beer of een grizzly onmiddellijk te capteren.

Eerst was er een zwartje in het struikgewas dat snel zijn kont draaide en weer verdween.

Coutinho had er eentje zien oversteken naar de straat toe en tijdens de middagpassage was er nog een zwarte beer het publiek eventjes komen groeten.

Ze waren nadien vanuit Hyder de hele weg in noordelijke richting opgereden tot die doodliep op een view point waar men uitzicht had moeten hebben op de Salmongletsjer

Deze laatste had een witgrijze wolk helemaal over zijn hoofd getrokken en ze hadden het bijna voor  bekeken gehouden toen een rijzige gestalte met een hoed uit een auto kwam gestapt : de "bearman".

De man was 81 jaar oud en vertelde dat hij elke zomer van mei tot oktober op dat geweldig plaatske aan de top van de Salmon gletsjer kwam logeren om elke dag wandelingen te kunnen doen in berengebied.

"Het regent hier al vier dagen onophoudelijk", zo vertelde hij: "en in die periode heeft de gletsjer zich nog niet getoond. Maar een grizzly zal jullie vanavond in Fish Creek wel begroeten" verzekerde hij.

De grizzly kwam. En hoe?

Zijn blauwgrijze lijf kwam vanonder het staketsel de kreek doorgewaggeld en toen Tiago, die kwam toegesneld, hem tot zijn ontzetting nog net zag verdwijnen in het struikgewas, keerde het beest terug en showde van links naar rechts en van rechts naar links voor een orgastisch orgelpunt bij het staketselpubliek.

En toen zag Tiago de bearman die postkaarten en boekjes stond te verkopen vlakbij de kreek aan de andere kant van de houten brug. Achteloos schoof Tiago een paar boeken tussen mekaar door tot plots de uitdijende opwinding omwille van de grizzly in alle hevigheid werd gereactiveerd :

"Nachtvlucht naar Calgary" door Dr Keith Scott. Hij keek de beerman recht in de ogen.: "Heb jij dit geschreven?"

De man bevestigde dat hij jaren gewerkt had als arts in Calgary.

Hij was twee keer getrouwd geweest en was dan een relatie begonnen met een 20-jaar jongere super sexy dame.

Omwille van voortdurende spanningen tussen elkaar en met zijn kinderen had hij de vrouw gedropt wat hem niet verhinderde om nog regelmatig met haar op reis te gaan "voor de fun ".

Intussen voelde hij zich vrij om ook "guitly pleasures" met andere madammen te consumeren.

Toen zijn vroegere vriendin zelf een relatie startte met een andere man, raakte hij hierdoor ontredderd. Hij probeerde ze terug te winnen maar de contacten verdronken in een sfeer van onzekerheid en wantrouwen.

Hij verwaarloosde zijn medische praktijk, leidde een liederlijk leven en toen hij op één van zijn wandeltochten in Hyder plots oog in oog stond met een bruine grizzly,  maakte hij zich klein als een bolletje.

Het beest kwam hem ruiken en slenterde verder door.

In een flits had hij teruggekeken op zijn liefdeshistories en ook op zijn rol als voortrekker van de comités die indianenkinderen uit hun gezin van herkomst wegrukten om ze in katholieke scholen te "Canadiseren".

Zijn praktijk als arts had hij, volgens zijn zeggen, meer dan  naar behoren vervuld maar mede door zijn onregelmatig leven en toenemend alcoholgebruik, was die verwaarloosd geraakt.

Sinds de ontmoeting met de beer had hij in de winter zijn consultaties op een laag pitje verdergezet net genoeg om van te leven en kwam hij elke zomer vertoeven op het einde van de wereld tussen de beren, de zalmen, de First Nation's de toeristen en ander raar volk dat dit zuidpunt van Alaska had omgetoverd tot een unieke melting pot.

"Hebt u een boodschap voor mij?", vroeg Tiago.

"Mijn vriend grizzly heeft mij op weg gezet om mijn missie te ontdekken", antwoordde de man: "de jouwe ken ik niet.

Maar denk aan de kracht en de schoonheid van rode ceders; en klamp je niet vast aan het verleden."

18 augustus van Stewart naar Prince Rupert

Op vrijdag verlieten ze Stewart in dezelfde bedrukte natte atmosfeer als waarin ze gekomen waren.

In Kitwanga, waar ze nu in westelijke richting zouden rijden tot aan de Pacific, stopten ze bij een kerkje dat op korte afstand geflankeerd was door een Indiaans uitziende toren.

"Zo heeft de katholieke kerk de Indianen ingepalmd", legde Felipe uit : "De kerk representeert de aarde, het torentje de zon en de maan en door de vermenging van christelijke symbolen en indiaanse natuurelementen, werden zieltjes gewonnen.”

En niet zonder succes want ook de Carrier madame had zichzelf als christelijk bestempeld.

Het was duidelijk dat Felipe deed niet erg opgezet was met deze jezuïetenstreken.

Zonder het te weten resoneerde zijn standpunt met dat van de Canadese arts.:

"Hoe kunnen we gelukkig zijn zonder nieuwsgierigheid, zonder vragen, twijfel en argumenten? Zonder plezier in het denken? Maar wat hij, onze God, van ons vraagt is dat wij onze slavernij eigenhandig tot in onze diepste diepte in ons opnemen en dan ook nog vrijwillig en met vreugde.

Want één ding weten we heel goed: de eeuwigheid zou een hel zijn, het paradijs van de onsterfelijkheid. Het is de dood die het ogenblik zijn schoonheid verleent en zijn verschrikking alleen door de dood is de tijd een levende tijd. Waarom weet de Heer dat niet, de alwetende God? Waarom bedreigt hij ons met een eindeloosheid die alleen maar ondraaglijke leegte kan betekenen?"

Tiago las opnieuw het begin en het slot van de redevoering die de dokter had gegeven in het college bij zijn afstuderen:

"Ik wil niet in een wereld zonder kathedralen leven. Ik heb de glans van de ramen nodig, de koele stilte die er heerst, het gebiedende zwijgen. Ik heb het bruisen van het orgel nodig en de heilige devotie van biddende mensen. Ik heb de heiligheid van de woorden nodig, de verhevenheid van grote poëzie."

Beide zinnen en woorden van dezelfde man, gelovig en atheïst, worstelend met de onmogelijke boodschap van Christus, worstelend met het nihilisme van de atheïst.

Het tripje met het watervliegtuig in Prins Rupert zou afgelast worden.

Tiago begreep niet goed waarom Prins Rupert enerzijds het regenboogstadje werd genoemd (omwille van de vele neerslag), beschikte over een arsenaal watervliegtuigjes en dat anderzijds die alleen zouden kunnen opstijgen bij mooi weer.

Het was in zijn laatste maanden een certitude geworden dat zaken zich onverwachts realiseerden wanneer hij zijn intenties en controle had losgelaten zoals Tao vroeg en de gebeurtenissen zoals ze zich voordeden omarmde zoals Zen dat vroeg.

Eén uur later zweefde hij.

Op Adriana na had iedereen van de groep afgehaakt omdat de wolken alle zichtbaarheid over het landschap zouden pollueren en de maatschappij er alleen maar op uit was om aan toeristen vluchten te verkopen ook al was er niets te zien.

Ze hadden bijna 50% meer moeten betalen omdat het watervliegtuig geen vijf mensen aan boord had en voelden zich als domme last minute investeerders in een project dat iedereen al had opgegeven.

Maar mensen die hoog zweven in de lucht hebben geen zin om met praktische dingen bezig te zijn.

Tiago en Adriana overstegen de banaliteit van het dagelijks gepieker, de drukte van het stadje, de wolken en de regen, de eindigheid van de reis en de afstand tussen hun werelden.

Ze voelden zich zo groot als de walvissen die ze onder zich zagen draaien, jumpen, spuiten en doken met hen in een oceaan waar niemand hen kon zien om dan weer op te veren hoog in de lucht en te zweven boven de bossen, het zand, de rotsen, de inhammen en de kanaaltjes, de houten boomstammen op het water en de watervalletjes die bleven ratelen dat ze in jaren geen mens gezien hadden, alleen maar bears, whales and eagles.

Net wanneer Tiago deze roes wou meenemen in zijn slaap miste hij de steen…

Het was een banale kei die die zowat 20 jaar geleden door zijn zoontje in de kleuterklas was beschilderd als gift voor vaderkesdag.

Net na zijn echtscheiding had het kleinood hem als een talisman had geëncourageerd en recent had Tiago hem teruggevonden en meegenomen op deze reis.

Een stukje verleden kwijt…