Twaalf apostelen in Kaapstad

Onbeweeglijk en versteend was hun blik, verdronken in de laatste halte van de Atlantische oceaan voor de draai.

Meer dan 2000 jaar geleden waren ze als vissers opgetrommeld door een man om mensen te vangen.

Maar het was hun leider zelf die werd opgepakt, gemarteld en vermoord en toen al hadden ze onbeweeglijk en versteend van angst zich opgesloten in een huis in Jeruzalem.

Misschien was het Pinksteren geweest en het mirakel van de multiculturele vurige tongen dat hen uiteindelijk naar Kaapstad had gedreven of was het de 28 jaar lange gevangenschap van Nelson Mandela en zijn verrijzenis in 1990 die hen na hun marteldood en heiliging met het meest zuidelijke punt van het christendom verbond?

De 12 apostelen hadden zich sinds eeuwen ingemetseld in de zuidflank van "Table Mountain" met uitzicht op de westelijke stranden van de Peninsula tot aan de "Cape of Good Hope".

Ze hadden de Portugees Bartholomeu Diaz in 1487 de bocht zien maken rond Cabo Tormentosa (Cape of Storms) waar men tot op vandaag de scheepswrakken kan terugvinden van hen die in de turbulente overgang van Atlantische naar Indische Oceaan het leven lieten.

Hij doopte de kaap tot Cabo Boa Esperança, verwijzend naar de vele schietgebedjes van de schippers, wat hem echter niet hielp toen hij in 1500 tijdens een storm voor Kaap de Goede Hoop verdronk.

In de jaren nadien kwamen Portugese kolonisten in contact met de Khoikhoi of zogenaamde Hottentotten die samen met de San de oorspronkelijke bevolking uitmaakten in de Kaap.

Pogingen tot ruilhandel liepen uit op slachtpartijen en de Portugezen hielden het bij hun handelsposten in Angola en Mozambique.

Toen in 1647 het VOC-schip (Oost-Indische Compagnie) Haerlem vastliep in Table Bay, verdedigden de Hollanders zich tegen de Khoikhoi.

Later begonnen ze ruilhandel met de inheemse bevolking en toen de schipbreukelingen een jaar later waren opgepikt, besloot men een permanente handelspost te stichten aan de Kaap.

De 12 apostelen hadden gezien hoe in 1652 Jan van Riebeeck met zijn schepen was gearriveerd  in Table Bay en een fort had gebouwd op de plaats waar nu de Grand Parade is in het centrum van de stad.

Terwijl de VOC had verboden om lokale slaven in te zetten, haalden de Nederlanders mensen over vanuit de Maleisische archipel die de basis vormen van de huidige Cape Malay-gemeenschap, een micmac van Europeanen, Maleisische en Indische slaven en Khoikhoi.

De 12 apostelen hadden gemerkt dat zelfstandige VOC’ers zich na afloop van hun contract in de Kaap hadden gevestigd als zelfstandige boeren.

De bevoorradingspost van de Kaap groeide uit tot een echte kolonie en in 1666 werd een nieuw groot fort gebouwd (Kasteel De Goede Hoop), vooral om zich te verdedigen tegen de Engelsen die begerig uitkeken naar de Kaap.

De VOC ging uiteindelijk failliet in 1795 en na de Franse revolutie namen de Britten met de Slag om Muizenberg, de macht over in de Kaap waarmee ze wilden voorkomen dat de kolonie in Franse handen zou vallen.

In 1802 tekenden de Fransen en de Engelsen het akkoord van Amiens waarbij werd besloten om de macht over de Kaap terug te geven aan de Nederlanders.

Doch vier jaar later in 1806 vond de slag om Blauwberg plaats waarbij de Britten de Kaap voor de tweede keer bezetten.

Het Britse koloniale bewind zou uiteindelijk voortduren tot de stichting van de Unie van Zuid-Afrika in 1910.

In al die jaren hadden de 12 apostelen de trillingen gevoeld van een stad die zich ontwikkelde tot een metropool aan de noordkant van Tafelberg en ten oosten van Signal Hill en de Leeuwenkop.

De “Waterfront” migreerde in de loop van de laatste decennia van een industrieel havengebied tot een lifestyle omgeving waar winkels, restaurants, bioscopen, hotels en dure appartementen het omtoverden in een plaats waar mensen hun geld uitgaven. 

In de loop van de laatste decennia hadden de 12 apostelen gezien hoe de ingesloten kolkende stadsmassa zich een weg had gebaand via de kust en via Kloof Nek tussen de Leeuwenkop en de Tafelberg, om vorm te geven aan het mondaine Saint-Tropez van Zuid-Afrika : vlak voor hun neus hadden ze Camps Bay zien ontluiken als de “Place M'a tu Vu” bij uitstek van de rijke Capitonianen.

In hun rug werden de 12 apostelen geflankeerd door de siertuinen van Kirstenbosch en de landerijen van het wijnhuis Constantia.

Bij oostenwind voelden ze de geur van de townships in hun nek die als schreeuwerige vlekken het kleurenpalet van het Kaapse landschap verkrachtten.

Het was ongeveer 54 jaar geleden dat er een jonge zwarte man de Tafelberg was opgeklauterd via Platteklip Gorge.
Er was toen nog geen pad geïmplanteerd met rotsblokken zoals dezer dagen en het was met handen en voeten dat de man zich vanuit de zuidrand van Kaapstad oprees tot de top van de Tafelberg.

Achter hem lag Kaapstad geflankeerd door de townships met nog een etterend spoor van de onlusten van ‘59 in Sharpeville.

Naar aanleiding van een betoging van zwarten tegen de gehate pasjeswetten, had de politie het vuur geopend waarbij 67 zwarte actievoerders waren omgekomen, het merendeel in de rug geschoten.

De Sharpeville massacre was overal in de wereld voorpaginanieuws geweest en in de nasleep ervan had de zwarte bevolking geprobeerd om zoveel mogelijk onrust en ontwrichting te ontketenen.

President Verwoerd had de noodtoestand uitgeroepen en er werden 18.000 mensen aangehouden onder wie veel leden van het African National Congress en het DAC, een radicale afsplitsing van ANC.

Beide organisaties waren verboden doch hadden ondergronds hun werking verdergezet.

De jonge zwarte man was verder westwaarts de Tafelberg opgelopen tot hij oog in oog kwam te staan met de 12 apostelen.

"Wie ben je en wat kom je doen?", vroeg Petrus, de steenrots.

"Mijn naam is Nelson Mandela", antwoordde de man: "Ik ben geboren op 18 juli 1918 in Mvezo, een dorpje in Transkei, dat bestond uit een groepje ronde lemen hutten met een rieten dak.

Mijn vader was het hoofd van de Mvezo-clan doch zijn privileges werden ingetrokken wegens een conflict met een blanke machthebber in het gebied.

Mijn moeder was de derde vrouw van mijn vader en zelf ben ik twee jaar geleden voor de tweede keer getrouwd met Winnie Madikizela.

Ik heb een diploma behaald als advocaat en ik ben lid van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) dat strijdt voert het tegen de wetten van de apartheid.

Het waanzinnig politiegeweld in Sharpeville en de niets ontziende repressie vooral tegen activisten van het ANC en het DAC, hebben mij deze berg doen beklimmen met uitzicht op Kaap de Goede Hoop in de overtuiging dat we de bocht naar gelijkheid en respect maar zullen kunnen nemen in woeste winden en in  schuimkolkend watergewoel.

"Wat bedoel je", vroeg Bartholomeus toen het over "zijn" Kaap ging.

"Ik bedoel dat je geen eieren kan bakken zonder ze te breken”, repliceerde Mandela : ”Als het ANC niet geweldloos en publiek kan opkomen voor de rechten van de zwarten, dan maar onder de grond en met een sterke hand die ontzag zal opwekken en duidelijk maken dat we de strijd hoe dan ook zullen verderzetten."

"Maar dat is terrorisme!" zei Jakobus :”Wij christenen kunnen alleen geweldloos verzet accepteren.

Zoals Mahatma Gandhi het deed die in 1893 op 24-jarige leeftijd naar Zuid-Afrika kwam.

Je weet, hij was ook advocaat zoals jij en betrokken bij een rechtszaak tussen twee Indiase bedrijven.Hij kocht een kaartje voor eerste klas op de trein naar Pretoria maar toen een blanke bezwaar maakte tegen zijn aanwezigheid aldaar moest Gandhi naar de derde klas verhuizen.Omdat hij weigerde werd hij op het station van Pietermaritzburg uit de trein gezet.
Gandhi is 21 jaar in Zuid-Afrika gebleven om te strijden voor gelijke burgerrechten voor de Indiase gemeenschap en hij heeft zijn filosofie van satyagraha  (het hooghouden van de waarheid) verdergezet in de Indiase onafhankelijkheidsstrijd tegen de Engelsen."

“Zijn moeilijkste strijd was uiteindelijk het verzoenen van hindoes en moslims”, antwoordde Mandela :“Hierin is hij maar gedeeltelijk geslaagd gezien het opsplitsen van het land in India en Pakistan.

Ook voor ons is dit in de strijd tegen apartheid een grote uitdaging gezien de afsplitsing uit het ANC van het Pan Africanist Congress onder leiding van Robert Sobukwe die nu in eenzame opsluiting op Robbeneiland gevangen zit.

Ook de Zulu beweging wil zijn eigen accenten leggen in de protestbeweging.

Maar er is ook een belangrijk verschil tussen ons en Gandhi.

Toen hij naar India terugkeerde, was hij reeds een internationaal icoon.

Als hij weigerde te eten, zat heel India en de rest van de wereld verontrust toe te kijken hoe lang hij het zou volhouden.

Dat onze mensen in de loop van de laatste maanden in grote getale zijn opgepakt door de politie en gemarteld of vermoord, is zelfs in Zuid-Afrika niet geweten of behalve dan een enkeling die ze na zijn detentie terugstuurden om zijn kompanen te vertellen hoe ondraaglijk zwaar de prijs is van een protest tegen apartheid."

"Weten we alles van ", zeiden 10  apostelen in koor : “Ook wij zijn de marteldood gestorven voor onze overtuiging.

Het kruis is niet voor niets het symbool geworden van het christendom. 

Het is op de fundamenten van het martelaarschap dat de kerk zich heeft ontwikkeld en gevestigd."

"Ik heb het grootste respect voor wat jullie 2000 jaar geleden hebben gerealiseerd en ik mag mezelf ook één van jullie volgelingen noemen", antwoordde Mandela.

"Maar als u mij toelaat, zonder oneerbiedig te zijn, jullie hebben jullie zelf als joden altijd beschouwd als het uitverkoren volk en het is slechts gaandeweg in de loop van jullie verkondigingswerk en ook met de komst van Paulus, dat het christendom werd opengesteld voor alle volkeren en rassen en talen.

Het is ook die gedachte die ons drijft in de strijd tegen apartheid.

Alleen, ons vertrekpunt is een beetje verschillend.

De minderwaardigheid van ons volk en onze huidskleur werd reeds geïnstalleerd in 1660 toen Jan van Riebeeck zijn wilde amandelstruiken plantte om de handel met de Khoikhoi tegen te gaan

Je kan ginder langs de westelijke voet van de Tafelberg de sporen nog te zien in de botanische tuin Kirstenbosch.

Waar de Kaap oorspronkelijk een bevoorradingspost was voor de Oost-Indische compagnie, vestigde zich een aantal financiers na afloop van hun contract als zelfstandige boeren.

Het was die groep Calvinistische Nederlanders die onze voorvaderen als slaven behandelden en vanuit een Calvinistisch geloof dachten dat ze uitverkoren waren om Zuid-Afrika te leiden en vrij te houden van andere invloeden.

Even hadden we hoop toen de Engelsen in het begin van de 19e eeuw de Nederlanders definitief versloegen in de slag om Blauwberg en een meer liberale koers vaarden.

Ze voerden de vrijheid van godsdienst in, ze schaften de pasjeswet af die de Hollanders hadden ingesteld voor de Khoikhoi San (menggroep ontstaan uit Khoikhoi en San) en in 1834 werd de slavernij afgeschaft.

De slaven bleven wel meestal gewoon werken bij hun baas en de werkomstandigheden veranderden nauwelijks doch het grootste verschil was dat de werknemers die dat wilden, zich na een paar jaar konden losmaken en elders gaan.

Voor de oorspronkelijke kolonisten was dit een doorn in het oog wat leidde tot de Grote Trek tussen 1830 en 1840.

Zo'n 16.000 mensen pakten al hun bezittingen op een ossenwagen en trokken naar het noordoosten waar ze de eerste republiek Natalia stichtten en later Oranje vrijstaat (nu de Free state) en Transvaal (nu Northern Province, Gauteng en Mpumalanga). Tot op vandaag vereert de Afrikaner boer deze zogenaamde voortrekkers als helden en de slag bij de Bloedrivier waar 468 Boeren 12.500 Zoeloes versloegen, wordt nog jaarlijks herdacht.

In 1902 moesten ze echter het onderspit delven in de Boerenoorlog tegen de Britten naar aanleiding van een conflict over de macht over de goud- en diamantmijnen die van Zuid-Afrika een aantrekkelijk economisch wingewest hadden gemaakt.

Wij hadden gehoopt dat de rivaliteit tussen Britten en Boeren ons dezelfde politieke rechten zou opleveren als de blanken.

In 1910 werd echter de Unie van Zuid-Afrika opgericht met Louis Botha als premier van de South African National Party (SAP) die een bondgenootschap had afgesloten met de Britten waardoor we opnieuw in een geïsoleerde positie kwamen.

Het werd nog erger toen radicale Boeren zich afsplitsten en samen de Nasionale Party (NP) oprichtten die in 1948 de verkiezingen won en een meerderheid behield tot op vandaag.

Het waren zij die, onder aanvoering van Daniel François Malan, het systeem van apartheid weer invoerden.

De eerste wet werd aangenomen in 1949 : om het ras zuiver te houden werden seksuele relaties en huwelijken tussen blank en zwart verboden.

De inwoners van Zuid-Afrika werden onderverdeeld in één van de drie klassen: zwart (uit Afrika), coloured (uit Azië of Indië), en blank (uit Europa).

De Group Areas Act regelde waar de verschillende groepen woonden : de zwarten in de townships, de blanken in de betere wijken van de stad en de gekleurden aan de rand van de stad grenzend aan de townships.

De pasjeswet werd ingevoerd om hun raciale identiteit te bevestigen en hun bewegingsvrijheid te controleren. “

Mandela vervolgde : “Tot op vandaag hangen overal bordjes met daarop “slegs vir blankes”. Publieke plaatsen zijn verdeeld in twee delen : blanken gebruiken de voordeur van een bank of winkel terwijl zwarten via de zijkant naar binnen moeten.

Een bankje in het park is alleen voor de blanken en er zijn aparte zwembaden en zitplaatsen in de bus.

Het is vooral sinds het presidentschap van Hendrik Verwoerd  in 58 dat de apartheid extreme vormen heeft aangenomen.

De man is geboren in Nederland, groeide op in Stellenbosch en behoort tot één van jullie nakomelingen, de Nederlands gereformeerde Kerk die apartheid rechtvaardigt op religieuze gronden : zij geloven namelijk dat rassenscheiding van hogerhand is bepaald“.”

"Maar Europa is toch de bakermat van de democratie", repliceerde Johannes, "Hebben jullie dan niets ondernomen om in redelijkheid en dialoog deze scheve situatie recht te zetten?"

"In 1912 hebben hoogopgeleide zwarten zoals leraren, journalisten en religieuze leiders een eigen partij opgericht : het zogenaamde South African Native National Congres dat in 1923 de naam African National Congres (ANC) kreeg.

Ze protesteerden tegen de Lands Act die bepaalde dat 8% van de grond in Zuid-Afrika bewoond mocht worden door de zwarten en dat de blanken (20% van de bevolking) recht hadden op 90% van het land.

De zwarten verloren het recht om buiten de zogenaamde thuislanden (waar de zwarten wonen op het platteland) of townships (zwarte woonoorden in stedelijk gebied) te wonen of grond te bezitten.

Vorig jaar voerde het ANC actie tegen de gehate pasjeswetten en zoals u weet werden wij door de politie letterlijk in de rug geschoten, werd onze beweging verboden en worden onze leiders vervolgd.

Dit stukje van onze geschiedenis heeft veel gelijkenis met wat jullie meegemaakt hebben in de eerste decennia na de dood van Christus.”

"Klopt!" zei Petrus "We zijn ook ondergronds gegaan maar wij hebben geen bruggen opgeblazen of aanslagen gepleegd.

Toen ik bij de arrestatie van Jezus Christus de knecht van de hogepriester het oor afsloeg, had onze meester mij gezegd: "Wie het zwaard hanteert, zal door het zwaard vergaan." En ik herinner me hoe Jezus zei : "Wanneer men je op je rechterwang slaat, bied dan ook je linker aan".

Wij geloven niet dat geweld een piste is om meer gelijkheid en rechtvaardigheid te bekomen.”

"Ik geef toe", zei Mandela, "Dit is ook hetgeen waarmee ik nu al maanden worstel.

Maar naar het schijnt zou binnen de Kerk in Zuid-Amerika een nieuwe theologische stroming ontstaan : de zogenaamde “bevrijdingstheologie".

Gegeven de context van de dictaturen in Zuid-Amerika, ziet men vooral in de Bergrede een aansporing tot evangelische solidariteit met de armsten en de zwaksten wat zelfs een gewapende revolutie tegen onrecht zou rechtvaardigen.

Was het ook niet zo dat de overwinning van de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog nog altijd door de Europeanen beschouwd wordt als een bevrijding uit de nazistische terreur?”

“Apostelen van Jezus”, vervolgde Mandela :”Ik heb heel veel respect voor de weg die jullie zijn gegaan en ik begrijp jullie stellingname rond geweldloos verzet maar ik denk dat wij, zwarten, de bocht niet kunnen nemen langs Kaap de Goede Hoop via een vredelievende en geweldloze stroming.

Te veel van onze schepen zullen vergaan, mijn volksgenoten zullen de moed verliezen en er zal geen perspectief zijn door een beter leven.

Ik ga voor de gewapende strijd samen met mijn broeders."

De apostelen keken in de zee die vanuit de sunset roodoranje kleurde.

Ze keurden niet goed of af en zagen Mandela angstig en vastberaden opgaan in de armen van Platteklip Gorge.

Het zou meer dan 30 jaar duren vooraleer ze Nelson Mandela zouden terugzien. Korte tijd na zijn bezoek aan de apostelen, werd Mandela opgepakt en samen met 17 leden van het ondergrondse ANC, stond hij in juli 1963 voor de rechter in het zogenaamde Rivona Trial.

"I have fought against White domination and I have fought against Black domination", zei Mandela op 20 april 1964 aan het eind van zijn verdediging : "I have cherished the ideal of a democratic and free society in which all persons live together in harmony and with equal opportunities. It's an ideal which I hope to live for and to achieve. But if it needs to be, it is an ideal for which I am prepared to die.”

Hij werd samen met zeven anderen veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf. 
Onder hen bevonden zich Walter Sisulu, zijn kompaan van het eerste uur, Robert Sobukwe van het PAC en Govan Mbeki, de vader van Tabo Mbeki die later Mandela zou opvolgen als president.

Oliver Tambo kon het land ontvluchten en bleef vanuit het buitenland het ANC besturen. Met hem had Mandela het eerste zwarte advocatenkantoor opgericht.

In 1966 werd president Verwoerd vermoord door een bode in het parlement.

10 jaar later op de ochtend van 16 juni 1976 ontstond er grote onrust in Soweto, de grootste township bij Johannesburg.

Schoolkinderen demonstreerden tegen een wet die het Afrikaans tot de verplichte voertaal op alle scholen maakte.

Bij de Orlando West-school hadden zich 12.000 kinderen tussen 8 en 16 jaar verzameld. Ze gooiden stenen naar de politie die reageerde met geweld dat leidde tot de dood van verschillende kinderen.

In de daaropvolgende dagen braken in  townships in het hele land opstanden uit en het geweld tegen de betogers nam extreme vormen aan.

Steve Biko, de jonge leider van de nadrukkelijk geweldloze studentenorganisatie Black Consciousness Movement, deed voorstellen over de wijze waarop de rust kon terugkeren in de townships maar hij werd in augustus '77 gearresteerd en een maand later begraven, doodgemarteld door de politie.

Intussen groeide de druk van de internationale gemeenschap op Zuid-Afrika en de blanke regering merkte dat ze haar achterban aan het verliezen was.

Het percentage blanken op de totale bevolking daalde gestaag van 20 tot 16%.

Op het einde van de jaren ‘80 zaten minimaal dertigduizend mensen zonder proces vast en vele duizenden waren gemarteld.

Botha, toen president, voerde een aantal veranderingen in om zijn liberale achterban gunstig te stemmen.

Zo was het afschaffen van de pasjeswet een zichtbare concessie hoewel in de praktijk de apartheid gewoon bleef door bestaan.

Het kwam tot een polarisatie met de oprichting van de Afrikaner Weerstandsbeweging (AWB) en het United Democratic Front (UDF).

Eugène Ter’Blanche was de leider van de AWB, een neo-nazistische paramilitaire beweging die vond dat Botha te veel concessies had gedaan.

Lijnrecht daartegenover stond aartsbisschop Desmond Tutu met zijn UDF, gevormd door 15.000 anti apartheidsactivisten uit de Cape Flats, de townships bij Kaapstad. In februari 1989 kreeg Botha een beroerte en moest het leiderschap van de Nasionale Party opgeven.

In augustus werd Frederik Willem de Klerk president die aangaf dat het tijd was voor Zuid-Afrikanen om met elkaar te praten over de weg naar welvaart en gerechtigheid voor iedereen.

In oktober liet hij Walter Sisulu vrij en in december 1989 ontmoette hij Nelson Mandela in de gevangenis in Paarl.

Hij maakte een einde aan het verbod op organisaties ANC en PAC en hij hief de censuur van de media op.

Op 11 februari 1990 tussen 3 en 4 uur ’s middags, hoorden de 12 apostelen een  opstijgend feestgedruis aan de andere kant van de Tafelberg.

Nelson Mandela, die net was vrijgelaten, hield vanaf het bordes van het stadhuis van Kaapstad zijn eerste toespraak.

Het zou uiteindelijk nog vier jaar duren voordat de eerste keer vrije verkiezingen plaatsvonden in Zuid-Afrika.

Op 26 april 1994 werd het Afrikaner volkslied voor een laatste keer gezongen en tegelijkertijd werd de oude vlag halfstok gehangen.

Daarna werd de Rainbowvlag gehesen, wapperend tussen de woorden van Desmond Tutu: "Together we are beautiful people with all the colours of a rainbow nation" en van Nelson Mandela: "This is the time to heal old wounds and build a new South-Africa".

De verkiezingen verliepen rustig en het ANC won met 62,7% van de stemmen

Op 10 mei 1994 werd Nelson Mandela beëdigd als eerste zwarte president van Zuid-Afrika met De Clerck als vicepresident, het tweemanschap dat een jaar voordien was bekroond met de Nobelprijs voor de Vrede.

Een maand later kwam president Mandela op audiëntie bij zijn heilige vrienden.

Het was een hartverscheurend weerzien.

"En Nelson, you did it!", riep Petrus.

"Vertel me over Robbeneiland", vroeg Thomas "of ik geloof niet dat jij het bent Nelson."

"Ja", zei Mandela: "van 1964 tot 1982 heb ik daar gewoond.

Voor ze er gevangenissen hebben gebouwd, was het een eiland waar de melaatsen werden gedropt. Maar zij konden zich nog vrij bewegen en hun eigen ding doen ook al waren ze afgeschreven door de maatschappij.
Er werd een aparte gevangenis gebouwd voor de echte criminelen want wij waren het gevaarlijkste clubje en ik zeker en daarom mocht ik niet in een gemeenschappelijke cel.

Ik kwam tercht in de ééncellige gang zonder eigen toilet of wasgelegenheid.

Ik zat in de Maximum Security Prison in de B-sectie met celnummer 46664.

Nog erger was het gesteld met Robert Subokwe waarvoor een speciale gevangenis werd gebouwd en die negen jaar in eenzame opsluiting zat.

Soms zag hij zijn oude strijdmakkers in de verte voorbij wandelen en liet hij het zand tussen zijn vingers glijden, om aan te geven dat ze bleven vechten voor hun grond die toebehoorde aan alle Zuid-Afrikanen.

Ontsnappen was onmogelijk door een dubbel murencomplex met een kringvormige prikkeldraad met tussenin de afgerichte honden en nog wat verder de Atlantische oceaan als sleutel voor de apartheid van het ANC.

Ook in de gevangenis zelf werd apartheid consequent doorgetrokken : het menu toonde dat zwarten minder te eten kregen dan coloured people, minder kleren en minder privileges. 

“Coloured” was blijkbaar een evolutionaire overgang van het zwarte naar het blanke ras.

Toch was ik er in geslaagd om in het verborgene een manuscript  te schrijven en uit de gevangenis te smokkelen zodat het via Londen kon worden gepubliceerd. Daarvoor kreeg ik vier jaar geen toegang meer tot de bibliotheek maar ik moet toegeven : tegen het einde van onze gevangenschap, waren de bewakers milder geworden en sommige sympathiseerden zelfs met ons.

Zo konden we in de steengroeve, waar ze ons dwangarbeid lieten doen, onze eigen universiteit oprichten zodat de minder geschoolden onder ons geüpgraded werden in voorbereiding op een politieke verantwoordelijkheid later.

Nadien werd ik overgebracht naar de gevangenis van Durbin en Paarl van waaruit ik onderhandelde met De Klerk met het gekende resultaat."

"Mag je wel zeggen ", sprak Filippus :"Wij hebben 300 jaar moeten wachten voordat onze vervolging werd stopgezet onder keizer Constantijn; jullie hebben het op 30 jaar geflikt."

"338 jaar om precies te zijn sinds de komst van Jan van Riebeeck in 1652 ", was Mandela’s snedige repliek.

 “En nu, Nelson?”, vroeg Petrus.

Mandela zuchtte : “Er is nog het probleem van aids met voor Zuid-Afrika de hoogste prevalentie ter wereld hoewel daar door een intensieve voorlichtingscampagne een zekere stabilisatie is opgetreden.

Een nieuwe apartheid is in de maak, met name die tussen mannen en vrouwen te weten dat in Zuid-Afrika iedere 7 min een vrouw wordt verkracht in 2/3 van de gevallen door iemand die ze kent.

Tijdens mijn gevangenschap heb ik het erg moeilijk gehad met de moord op Stompie Seipei, de veertienjarige jongen die door de knokploeg van Winnie werd afgeranseld.

Haar gewelddadige speeches en vooral haar drinken, hebben ons 2 jaar geleden definitief van elkaar verwijderd.”

“Bladzijde omgedraaid”, sprak Jacobus bemoedigend :”Take the leadership, man. De hele natie wacht op jou om mirakels te doen.”

Een zweettraantje zocht een parcours langs de rechterslaap van de Nobelprijswinnaar :”Misschien was ik wel een goed rebellenleider en beschikte ik over een uitzonderlijk uithoudingsvermogen tijdens bijna 28 jaar gevangenschap of kan ik begeesterend een menigte toespreken, maar ben ik wel een echte staatsman?

En ben ik ook niet te oud om de lead te nemen van de opbouw van een nieuw Zuid-Afrika.

In elk geval heb ik nu al beslist om mijn eerste ambtstermijn niet te verlengen en de fakkel over te dragen waarschijnlijk aan de zoon van mijn goede vriend Govan Mbeki.”

"Maar Nelson, je klinkt bijna depressief", kwam Petrus kordaat tussen: "Hoe denk je dat het voor mij was om als simpele visser de lead te nemen van de Kerk die heel veel inspiratie en goede werken heeft voortgebracht maar die na 2000 jaar nog steeds sukkelt  met de littekens van vroeger en nu.

Wij zijn niet fier op de kruistochten, de inquisitie, het schisma met de protestanten en de anglicanen, het machtsmisbruik van de pausen en de steun aan dictatoriale regimes. Het kindermisbruik door onze kerkelijke gezagsdragers is als een kanker die onze geloofwaardigheid compleet ondergraaft. Wij hebben ook onze Winnie's, vriend."

"Die mannen begrijpen er iets van", dacht Mandela. Hij stond op en nam een steen, legde die 10 m verderop, hij nam nog een steen en nog een steen en bouwde een klein bergje zoals had gedaan in de steengroeve van Robbeneiland bij de herdenking van hun bevrijding.

“Na het kruis van het lijden komt het bouwen aan het huis van de toekomst”, sprak Mandela.

 “Steen voor steen”, riepen de apostelen in koor :”Wij duimen!"

Onder leiding van aartsbisschop Desmond Tutu werd de Truth and Reconciliation Commission opgericht waar daders vergiffenis konden krijgen wanneer ze hun misdaden bekenden en hun blik op de toekomst richtten.

In de loop van de vijf volgende jaren legden 8000 mensen bekentenissen af maar leden van de vroegere regering, hoge politiebazen en Botha zelf weigerden mee te werken en ontsprongen de dans.

Zoals Mandela had gezegd, nam Thabo Mbeki het presidentshap van hem over in 1997, die zelf de fakkel doorgaf aan Jacob Zuma in mei 2009.

Zuma, zelf een oud ANC’er van het eerste uur en ex-gevangene van Robbeneiland, had in 2008 terecht gestaan voor corruptie en verkrachting maar was vrijgesproken.

In Kaapstad zelf resideerde tot 2006 een zwarte vrouwelijke ANC-burgemeester.

Ze werd opgevolgd door de blanke Ellen Zille vanuit de Democratic Alliance, die in 2008 de World Major Award kreeg voor de beste burgemeester van de wereld voor haar strijd tegen criminaliteit, drughandel en werkloosheid.

Als politiek correspondent van de Rand Daily Mail, had ze eind jaren ’70 de waarheid onthuld achter de dood van Steve Biko die volgens de officiële versie gestorven was door hongerstaking.

Mandela zelf huwde op zijn tachtigste met Graça Machel, de weduwe van de voormalige Mozambikaanse president.

Op 5 december 2013 overleed hij op vredige wijze in zijn woning in Johannesburg.

Op 7 augustus 2015 stapte een blanke man uit een wolk en daalde een berg af in False Bay een tiental kilometers ten noorden van Cape Point.

Vlak voor het binnenrijden van Simon's Town, groette hij een kolonie pinguïns bij Boulders Beach.

Een zwart Afrikaans koortje stond hem swingend op te wachten, anticiperend op een tip. Hij gaf genoeg om hen te mogen filmen.

Met zijn huurauto reed hij helemaal via Muizenberg, Strand, Gordon's bay en Betty's bay naar Hermanus om walvissen te gaan spotten.

Drie uur waggelen op een woelige zee, de kots nabij om hem één keer te zien springen.

Samen met een boot vol toeristen, de camera in aanslag om de tweede sprong de wereld in te sturen via Facebook maar het meertonnig beest stak alleen nog spottend zijn staart omhoog en verdween weer undercover.

Langs de Hottentotse Hollandse bergen bereikte hij 's avonds laat Franschhoek.

Het was de Nederlandse gouverneur Simon van der Stel die in 1688 dit prachtig lapje dal, aan drie kanten door bergen omheind, toegewezen had aan 200 Hugenoten die in katholiek Frankrijk waren vervolgd.

Drie jaar voordien had hij 2500 ha grond gekocht achter de Tafelberg en was begonnen met wijnbouw, meer specifiek zoete dessert wijn, waarmee zijn landgoed Constantia beroemd zou worden.

Hij had nadien de Fransen aangepord om ook in Franschhoekvallei wijnstokken te gaan planten.

Onze blanke man kon niet nalaten een proevertje te doen in de wijnkastelen van Grande Provence en Boschendal.

Bij Rubens dineerde hij naast de open haard en hij debatteerde uitvoerig met de sommelier of hij de Kingcrab zou combineren met een sauvignon, een chardonnay, een chenin blanc of een viognier.

Uiteindelijk besloot hij om een sirloin steak te nemen omdat hij meer zin had in een pinotage (combinatie van pinot noir en hermitage druif).

Met enige genoegdoening stelde hij vast dat er zowel witte als zwarte kelners waren en dat er dus buiten het feit dat de eigenares en de sommelier blank waren, toch sprake was van enige integratie in de Franse hoek.

Overigens had de Hollandse gouverneur ervoor gezorgd dat het gebied snel Afrikaanstalig werd terwijl de Franse geschiedenis alleen was blijven plakken aan de namen van de wijnboerderijen en het feit dat in Franschhoek de 14 juillet werd gevierd met jeu de boules, stalletjes met lekkere Franse kazen terwijl het hele dorp een alpino droeg.

Eigenlijk is Franschhoek  niet meer dan een lange straat met een opeenvolging van winkels, bed en breakfast’s en de grootste concentratie van toprestaurants ter wereld.

In de lokale krant had hij gelezen dat net een steenrijke Indische coloured Le Quartier Français had opgekocht en hij vroeg zich af of er na de politieke machtsverschuiving ook een economische shift zou volgen vanuit het oosten.

Bij een wijnproeverij had hij ook al een kolonie Chinezen zien ”tasten”.

Bij zijn bezoek 's anderendaags aan Stellenbosch vroeg hij zich af waarom de straatnamen op de borduur waren geschilderd.

In zijn gids werd het afgedaan als een erg conservatief Hollands calvinistisch stadje, herkomst ook van Hendrik Verwoerd die als president de apartheid in zijn extreme vorm had doorgevoerd.

Hij was verrast over de moderne winkelgalerijen en de grandeur van de universiteitsgebouwen.

Een Belgische moeder die verhuisd was naar Gordons Bay, had hem verteld dat haar dochter minder kans had om geneeskunde te doen omwille van de omgekeerde discriminatie die voorzag in quota voor blanken en zwarten.

Toch merkte hij op dat de zeer beperkte proportie zwarte studenten in de brede straten, verre van een afspiegeling was van de ratio in de Kaap.

Onderweg van Stellenbosch naar Cape Town werd de autostrade geflankeerd door de uitlopers van de township Gugulethu.

Men had net niet genoeg moeite gedaan om het zicht van de krottenwijken af te schermen voor toeristen of zakenlui die van Cape Town Internationaal het land kwamen binnengewaaid.

Misschien wou men een ruwe grondlaag zetten voor het episch schilderij dat Kaapstad een kwartiertje later op hun netvlies zou drukken.

De blanke man aarzelde om Khayelithsa, Gugulethu, Landa of een ander township binnen te wandelen.

Uiteindelijk liet hij er zich rondrijden door een coloured driver die hem vertelde dat er vooral sinds het nieuwe bewind van het ANC heel wat geïnvesteerd was in nieuwe fatsoenlijke huisjes doch dat ze niet alle slumbewoners hadden kunnen overhalen om te verhuizen vermits ze gratis wonen en illegaal hun elektriciteit konden aftappen.

Naar school gaan kostte 350 rand per maand (is ongeveer 25 euro) doch was zeker niet voor iedereen van de townships weggelegd gezien het extreem laag inkomen en de hoge werkloosheid.

Met zijn camera gewapend schoof hij voyeuristisch vanachter het gesloten achterraampje door de Zuid-Afrikaanse favella's.

Misschien had hij het lef moeten gehad hebben om gewoon uit te stappen en iets te gaan kopen in een winkeltje of een praatje te slaan met een groep jongeren zoals je dat elders in Afrika zou doen.

Maar iets had hem tegengehouden : was het de schrik voor criminaliteit waarvoor iedereen hem zo gewaarschuwd had of was Apartheid gedurende zoveel eeuwen in deze multiculturele society zo ingegraven dat iedereen beleed dat het principieel niet kon maar wel zo hoorde.

Toch was hij als liberale blanke aangenaam verrast enige permeabiliteit in het apartheidsmembraan te ontwaren toe hij 's avonds in een blanke jongerenpub een zwart koppel stil zag meegenieten van "Wish you were here".

In Cape Town zelf bezocht hij in district 6 de eerste nette huisjes die Mandela na zijn aantreden als president had laten bouwen

In 1966 hadden de Apartheidsgezinde stadsbestuurders van die tijd het multiculturele getto met bulldozers met de grond gelijk gemaakt om plaats te maken voor het "Zonnebloem" project. De bewoners van district zes waren verbannen naar de kale vlakten van de townships Mitchell's Plane, Athlone en Atlantis

Het hevig protest in binnen- en buitenland had tot gevolg dat Zonnebloem verslenste en het was uiteindelijk Mandela die tijdens zijn presidentschap een aanzet gaf om nieuwe huisjes te bouwen voor de verdreven gezinnen van toen.

Aangeleund tegen Signal Hill en Lions Head, kregen de felgekleurde huisjes van de coloured people in Bo-Kaap, een plaats in zijn fotocollectie.

De hechte moslimgemeenschap was er in geslaagd hun stek te behouden en vele panden waren zelfs tot nationaal monument verklaard terwijl de zwarte bewoners hadden moeten wijken omdat Bo-Kaap volgens de wet als coloured wijk was bestempeld.

On the Waterfront werd hij overvallen door een vreemde rilling toen hij een ferry vol toeristen zag vertrekken naar Robbeneiland.

Hij slenterde door de luxemall van Victoria Dwarf, langs het Rad, de restaurants en de kleine souvenirwinkels voorbij, tot aan de Albert Dwarf met de importeur van Afrikaanse kunst en de Red Tower.

Mede gezien de recente renovatie en het toeristisch karakter, leken de lijnen van de Apartheid zich hier niet hebben ingegraven.

Maar het bleef vooral een pleisterplaats voor rijke buitenlanders en de welgestelde Capetonianen waarbij “zwart” vooral terug te vinden was in de straatanimatie en als “waiter” in een bar of verkoper in een winkel.

De blanke man zag hoe er zich boven de Tafelberg langzamerhand een witte nevel ontspon die een uur later was samengepakt tot de zogenaamde table cloth of tafellaken waardoor de top aan het zicht was onttrokken.

Hij beklom de berg langs Platteklip Gorge, verdween in het tafellaken, liep naar de westkant van de Tafel en groette met zijn zwart gelaat de 12 apostelen.

Zij herkenden hem pas toen hij 20 m verder een steen ging oprapen en hem op de grond legde en dan nog één en nog één en nog één…

"Mandela", stamelden apostelen onthutst.

"Ja ik ben het”, antwoordde de overleden ANC leider :"In de hemel verveelde ik mij en ik ben teruggekomen naar Zuid-Afrika als blanke man om poolshoogte te nemen hoe sterk de Apartheid en de ongelijkheid nog in het gekwetst lichaam van Zuid-Afrika zijn verlittekend.

Ik heb als blanke een fantastisch land ontdekt om in te wonen en te leven, ik heb veel goede wil gezien, vernieuwing en ik heb het gevoel dat Apartheid als systeem en concept begraven ligt in een kist die niemand nog wil opendoen.

Maar de Apartheid in de geesten van de mensen, de vooroordelen, de wijken en de leefgewoonten en vooral het verschil in opleiding, behuizing, welvaart is nog alife and kicking.

"Ik ben dood" zei Mandela, "En ik heb in mijn leven misschien wel een steen, misschien wel een rots verlegd in de rivier maar ik betwijfel of ik fundamenteel zijn richting heb kunnen veranderen."

"Kom bij ons Nelson", sprak Petrus: "Wij zijn zelf een steen geworden en kijken ten eeuwigen dage hoe de Atlantische Oceaan tegen de rotsen slaat, hoe mensen elke dag op weg gaan naar Kaap de Goede Hoop, hoe ze de bocht nemen of de bocht missen, hoe deze stad met vallen en opstaan op weg gaat naar een regenboogstad waar volkeren en rassen en mensen van allerlei rang of stand elkaar verstaan zoals op Pinksteren toen 2000 jaar geleden onze journey is begonnen.

Er is nog een plaats voor jou beschikbaar; je weet toch Judas heeft zijn heer verraden en zich verhangen aan een boom.

Jij hing bijna zelf aan een koord maar je hebt je ideaal nooit verloochend.

Kom apostel Mandela.”

De Zuid-Afrikaanse leider stapte opnieuw in de table cloth en zijn ziel werd opgenomen in de twaalfde rots.

Onverstoorbaar, onverschrokken en stil staan ze tot op vandaag, tussen de Atlantische Zuidkust en False Bay, mensen aan te moedigen om de bocht te nemen naar Kaap de Goede Hoop.

Waiting for another Mandela to come.