De geur van Ethiopië deel 2

Heeft de koningin van Sheba werkelijk bestaan?

Was ze inderdaad zo mooi dat koning Salomo bij haar bezoek zo'n 3000 jaar geleden recht in zijn hart door cupido getroffen werd?

Toen ze zijn niet aflatende avances bleef afslaan, stelde hij haar voor om een nacht in zijn paleis te verblijven.

Ze werd een andere slaapkamer toegewezen op voorwaarde dat ze niets dat in zijn paleis aanwezig was, tot haar bezit zou nemen.

Na een feestelijk banket, doelbewust gekruid met stevige specerijen en veel zout, kreeg de koningin van Sheba 's nachts vreselijke dorst.

Salomo had alle waterreservoirs voor haar afgesloten tenzij een kom met water vlak naast zijn bed.

Ten einde raad werd ze in zijn kamer gedreven en dronk, waarop ze door Salomo werd berispt dat ze haar belofte had gebroken.

"Maar het was toch maar een kom met water", repliceerde ze.

"Water, mijn koningin”, zei Salomo : “is het meest kostbare en mijn koninkrijk."

Ze keerde zwanger naar Aksum terug en gaf geboorte aan Menelik I die pas op volwassen leeftijd werd ingelicht over wie zijn vader was

Menelik trok naar Jeruzalem, verbleef er 3 jaar en liet de Ark van het Verbond naar Aksum brengen.

Het verhaal was te mooi om niet waar te zijn, dachten we toen we vanuit de Simien Mountains de mythische stad naderden.

Volgens saaie historici dateert de eerste echte civilisatie in de hoorn van Afrika rond 1500 voor Christus.

In Yeha, een vestiging ongeveer 60 km ten noordoosten van Aksum, bezochten we de ruïnes van de Grote Tempel en het kasteel “Grat Be’al Gebri” respectievelijk uit de zevende en achtste eeuw voor Christus.

Ze verwijzen naar de Pre-Aksumitische civilisatie die ongeveer 500 jaar voor Christus in de Afrikaanse hoorn ontstond door een sterke integratie van Arabische en Afrikaanse culturen rondom het zuiden van de Rode Zee.
Zowel het Ethiopische Ge'ez als Arabisch en Hebreeuws zouden afgeleid zijn van het Jemenitische Sabeaans schrift.

In Aksum vonden drie landbouwers in1988 een steen met inscripties in Sabeaans, Ge'ez en Grieks, de courante handelstaal uit die periode.

De steen zou dateren van rond 340 na Christus en hij vermeldt de militaire overwinningen van de toenmalige koning Ezana op zijn vijanden en rebellen.

Van dezelfde periode dateren de tomben van koning Khaleb en zijn zoon Gebre Meskel.

King Khaleb was de rijkste en machtigste heerser van het Aksumitische koninkrijk.

Rond 550 AD controleerde hij een koninkrijk, gaande van de Ethiopische bergen tot de woestijnen van Arabië en kon hij concurreren met de rijken van Perzië en Byzantium.

Na een mislukte campagne in Arabië kreeg hij er plots genoeg van.

Hij trad af en stuurde zijn kroon naar de Heilige Grafkerk in Jeruzalem.

Hij trok zich terug in het Abba Pentalewon monasterium waar hij zijn leven verder sleet als monnik in gebed.

“Queen of Sheba’s Bath” alsook het Dungur paleis net buiten Aksum, worden ten onrechte toegeschreven aan de Koningin van Sheba. die ongeveer 1500 jaar eerder zou geleefd hebben.

Een vijftal jaar geleden had een Duitse archeoloog het Sheba-idee niet willen opgeven

Er was diep gegraven om de fundamenten te vinden van 3000 jaar oud paleis onder de bestaande ruïnemuren.

Een dichtgegroeide kuil was het enige restant van zijn vermetele poging doch anderzijds gaf de gids aan dat het echte paleis misschien wel enkele honderden meters hoger op de rots was gebouwd.

“Maar in Aksum”, zo zei hij: “leven de mythes en de mysteries en de wetenschap heeft nog een eeuwigheid nodig om hen tegen te spreken.”

Een vermoedelijk even saaie onderzoeker, Thomas Kivisilt, beweerde recent in the American Journal of Human Genetics dat het genoom van sommige Ethiopische populaties opvallend veel gelijkenis had met het genoom van mensen in Israël en Syrië.

Deze Ethiopische populaties zouden zich zo'n 3000 jaar geleden met niet Afrikaanse groepen hebben gemixt en dat komt overeen met het moment waarop Salomo en de koningin van Sheba elkaar zouden ontmoet hebben.

Hij ontdekte dat sommige Ethiopiërs een genoom hebben dat voor 40-50% sterk leek op dat van populaties buiten Afrika terwijl de overige helft meer gelinkt was aan het Afrikaanse continent. En die 50% leek meer op het genoom van populaties in Egypte, Israël en Syrië dan wel dat van aangrenzende volkeren in Jemen en Arabië.

Het strafste maar meteen ook het minst geloofwaardige mysterie van Aksum was hun conservatie van de Ark van het Verbond.

Enkel één monnik mocht de plaats betreden waar de Ark zich bevond en sloot zich zo ongeveer op in het schrijn voor de rest van zijn dagen totdat er na zijn dood een opvolger werd aangeduid.

Het onttrekken van de zogenaamde Ark aan elke geïnteresseerde of wetenschapper die de historische echtheid zou willen verifiëren, maakte het mysterie groter maar de credibiliteit kleiner.

In de onmiddellijke buurt stond de Kathedraal van de Heilige Maria van Zion, het belangrijkste bedevaartsoord voor christelijk Ethiopië.

De oorspronkelijke kerk was vermoedelijk gebouwd door koning Ezana en is vernield in de 9^de eeuw.

Nadien werd ze herbouwd en weer vernield en de huidige kerk dateert van de tijd van keizer Fasiladas.

Enkel Yannick en ik waren welkom en we vergaten een tip te betalen aan de man die het gordijn opzij hield om naar de schilderijen te kijken.

Om ook vrouwen te laten participeren in de mystiek van deze plaats, had Haile Selassie In de jaren ‘60 een grote Kerk laten bouwen, die vermoedelijk vooral bedoeld was om zijn naam en keizerschap te liëren aan de Aksumitische traditie.

Boven dit epicentrum van de christelijk-orthodoxe geloofstraditie  van Ethiopië, verhieven zich aan de andere kant van het plein twee reuze-obelisken die deel uitmaakten van het “noordelijk Stelae veld”.

Samen met 64 andere soortgenoten vormden ze een reminiscentie aan de voorchristelijke Aksumitische beschaving rond de 3^de en 4^de eeuw AD.

Getuige van het zogenaamde paganistisch geloof, zijn de halve maan vorm en de rondeplaat die verwijst naar de verering van de zon.

De grootste, de zogenaamde stele 1, ook gekend als koning Ramhai stele,  ligt aan gruizelementen vanéén. 

Volgens  sommigen heeft de vernieling te maken met de bekering van het Aksumitische Rijk door het christendom (dat al dan niet met een rechtstreekse interventie van God), volgens anderen was het een megalomaan project waarbij men architekturaal teveel aandacht besteedde aan de top van de zuil en de vereisten voor de basisplaat had verwaarloosd.

In de grafkamer of het mausoleum had men 10 tomben gevonden waarvan er 4 door archeologen waren opengemaakt doch ze bleken compleet leeg te zijn.

“Ze houden hun geheim voorlopig voor zich”, mompelde de gids enigszins schertsend.

In de Tombe van de Valse deur even verderop, vond men een granieten sarcofaag (gesloten uit één stuk) die hol bleek te zijn als men ze percuteerde terwijl de grafkamer ernaast was leeggeroofd vanuit een gat in de muur.

De tweede stele (24,6 m hoog en 170 ton zwaar) zou tussen de 10 en 16e eeuw gecollapsed zijn en in drie stukken gebroken.

In 1937 werd ze bij de Italiaanse bezetting door de mannen van Mussolini weggebracht naar Rome en neergezet op de Piazza Di Porta Capena.

Daar bleef ze tot 2005 vanwaar ze na tientallen jaren onderhandeling terug werd overgeshipt naar Aksum en op zijn originele plaats weer opgebouwd.

Stele 3 is een meter kleiner en werd ontdekt door Henry Salt, een Brits reiziger in 1805, die ze beschreef als het meest bewonderenswaardig, meest perfecte monument van zijn soort.

Gedurende 15 eeuwen had en heeft deze stele alle wetten van zwaartekrachtverval en vernielzuchtige tendenzen overleefd en ze werd het paradoxaal genoeg genoemd naar de eerste christelijke koning Izana.

Was het historisch juist dat het christendom in Ethiopië werd binnengebracht door een zeker Frumentius, in Ethiopië beter bekend onder de naam Abuna Selama die vanuit Libanon samen met zijn broer Edesius op boottrip was vanuit Griekenland via de Rode Zee naar Ethiopië.

Eens aan land werden alle inzittenden gedood behalve de 2 broers die als slaven  overgebracht werden naar de koning van Aksum.

Ze wonnen het vertrouwen van de koning en ze herwonnen hun vrijheid en toen de koning stierf, smeekte de koningin haar te helpen in de opvoeding van haar zoon en toekomstig koning Ezana.

De jongen werd bekeerd tot het christendom en verspreidde het geloof over heel Ethiopië

(al is er door de saaie beweerd dat er reeds voordien christelijke handelaars In Ethiopië actief waren).

Een eeuw later landde een groep van rondtrekkende monniken vanuit de Levant in Ethiopië. Ze waren bekend als de "negen Heiligen" die op verschillende plaatsen kerken bouwden en de bevolking imponeerden met magie en spectaculaire stunts waardoor de adoptie van het Orthodoxe Christendom definitief werd ingebed.

Debre Damo, één van de meest bekende monasteries, opgericht door Abuna Aregawi, bevindt zich vlakbij de Eritrese grens boven een zogenaamde "amba "of opgestuwd plateau.

Het was God zelf die Abuna een reuzeslang ter beschikking stelde om hem via haar staart op de top te deponeren

Ook vandaag Is het  monasterium enkel bereikbaar via een klimpartij met een touw en dan 
nog alleen maar voor het sterke geslacht.

In die periode werd de bijbel ook voor het eerst vertaald van het Grieks naar de Ethiopische geschreven taal Ge'ez.

De eerste schriftelijke evidentie van het Koninkrijk Van Aksum dateert van de eerste eeuw AD maar op dat ogenblik was zijn faam en invloed al zo uitgesproken dat het ontstaan ongeveer een half millennium eerder wordt gesitueerd wat trouwens wordt bevestigd door recente archeologische ontdekkingen.

Aksum dankt vooral zijn belang aan zijn ligging op het kruispunt van heel wat commerciële routes met in het noordwesten Egypte, in het westen de Soedanese grens met de rijke goud-producerende laaglanden, in het noordoosten het huidige Eritrea met de Aksumitische haven Adulis die toegang gaf tot Arabië en via de Rode Zee ook noordelijk naar de Levant en zuidelijk in de richting van India.

De Aksumitische gemeenschap was vrij goed georganiseerd en technisch en artistiek vooruitstrevend.

Het uiteindelijke verval van Aksum rond 700 na Christus was vermoedelijke te wijten aan een deterioratie van hun vruchtbare landbouwgronden maar meer waarschijnlijk aan het verlies van zijn centrumpositie in de handel rond de Rode Zee ten voordele van Arabische Moslimgroepen.

Over de 8ste tot 12de Eeuw (de zogenaamde "Dark Ages") is er over Ethiopië weinig of niets geweten.

We waren wat beschroomd geweest om onze Tigray gidsen uitleg te vragen over het mysterie van de centrale regering in Addis omwille van het geheim karakter van onze missie waardoor we ons tegen wil en dank, samen met de Omoro en de Amhara, in de underdogpositie hadden genesteld.

.

's Avonds in het hotel in Aksum raakten we aan de praat met een Noor die als kind gewoond had in Debre Zeyit, ten zuiden van Addis, en nog gebogen had voor keizer Haile Selassie.

Hij vertelde dat er de dag voordien 21 van 30 ministers ontslagen waren en twee belangrijke posten waren toegewezen aan vertegenwoordigers van Oromo.

"Zijn de politieke partijen op etnische  leest geschoeid?", vroeg Caroline.

"Eigenlijk niet ", antwoordde een Amhaarse tolk die er bij kwam zitten.

"De belangrijkste posities in de regering en het leger zijn in handen van de Tigrey-mensen maar ze hebben hun vazallen bij de verschillende stammen die hen niet veel in de weg zullen leggen en daar ook voordeel bij hebben."

"Maar als de oppositie niets voorstelt of schatplichtig is aan het regime, met wie praten ze dan?" vroeg Caroline opnieuw.

"Goeie vraag ", zei de man: "Dit regime is eigenlijk geen zier beter dan het Mengistu-regime. Vlak na de revolutie zijn er altijd  mooie redevoeringen en beloftes maar binnen de kortste keren imiteren ze het gedrag van degenen tegen wie ze gevochten hebben. Ook in dit regime zijn al duizenden mensen omgebracht."

Wat is er enkele maanden geleden gebeurd tijdens een ceremoniefeest in Lake Hora bij Debre Zeyit ten zuiden van Addis Abeba?

Volgens officiële bronnen zijn er 50 mensen vertrappeld toen de politie met traangas schoot maar volgens anderen schoot de politie met scherp en waren er 400 doden

Deze spontane escalatie van frustratie en geweld.is precies het resultaat van een politiek waarbij je elke tegenspraak de kiem in smoort en dus ook geen overleg kunt plegen of voeling krijgen met wat er leeft in grote delen van de bevolking.”

“Ik weet niet wat Angela Merkel gezegd”, kwam de Noor tussen, :”maar dat ze vlak voor de noodtoestand een bezoek bracht aan Ethiopië, heeft de leiders misschien ook wel geïnspireerd om wat concessies te doen "

"Vraag is of het symbolisch is dan wel zal leiden tot een echte dialoog en duurzame stabiliteit. "besloot Yannick.

Abraha We Atsbeha was de naam van het rotskerkje dat we na de middagstop in Adigrat bezochten.

Tot midden de jaren 60 waren de "in rots uitgehouwen kerken van Tigrey" enkel gekend door de plaatselijke bevolking

Historici situeren de bouw tussen de 9de en de 15de eeuw AD wat "de in rots uitgehouwen Tigrey kerkjes" zowel ruimtelijk als in de  tijd situeert tussen de Aksumitische en de Lalibela-tijd.

Er zaten vier oudere Ethiopiërs het plaatselijk bier te drinken toen we de trap opklommen als enige set toeristen in de late namiddag.

Ik werd uitgenodigd, zeg maar aangepord om het distillaat van de plaatselijke graansoorten te proeven uit een vuile beker met koffiebruin vocht dat ik niet zonder enige afkeer met mondjesmaat naar binnen spoelde. 

Ook om een tweede aanbod af te slaan was ik niet assertief genoeg maar dan hield ik het lokale brouwsel voor bekeken (mijn darmen achteraf niet…).

Het kerkje zelf was zogenaamd semi-monolithisch, dit is : “uitgehouwen binnen een rotsblok maar er niet van gescheiden.”

Daarnaast was de voorgevel als een apart gebouwtje er vooraan tegenaan geplakt.

De rotsstenen zuiltjes, het afgebladerd soms verrot dakgebinte, de overrijpe fresco's en de trommels die stil lagen te genieten in de zon, evoceerden een abra cadabra sfeer.

Even verderop stopten we midden op een ijzeren brug omdat er een groot gat is was.

Twee jongens depanneerden ons met een paar balken en weigerden een tip.Atypisch Zwart Afrika!?

Op weg naar Gerhalta Lodge.

De Lodge was door een Italiaan gedesigned zoals westerlingen denken dat een Ethiopisch hotel er zou moeten uitzien.

Yannick werd snel verslaafd aan de honingwijn al dan niet vermengd met Campari terwijl Caroline de propere badkamer en de klasse-handdoeken de wolken inprees en ik mijn maag een zucht van oprisping liet maken door injera in te ruilen tegen tomaten, spinazie, bloemkool en wat puree.

Op weg naar Lalibela

In Lalibela was het alsof de Ethiopische ziel zich als een pauwenstaart voor onze ogen ontsloot.

Binnen in het St Georges kerkje was het donker, stil en schraal.

De helft van de ruimte werd ingenomen door het Heilige der Heilige achter het blauwgroen gordijn.

Als Lalibela het knooppunt was van het Ethiopisch orthodoxe christendom, het eindpunt van de tocht vanaf de koningin van Sheba over het rijk van Aksum, vergezeld van de twee Griekse broeders en de negen heiligen uit Syrië tot over de donkere eeuwen heen, dan was het mysterie van de Ethiopische ziel alleen maar groter en indrukwekkender geworden.

Het kleine antwoord dat ons in de Lalibelakerken gegeven werd, had een zee van vragen met zich mee gevoerd.

Wat wisten we over de koningen van de Zagwe-dynastie die de dominerende macht was in Ethiopië van 1137-1270 na Christus?

Hoe was ze ontstaan en hoe was ze in verval geraakt toen op het einde van de 13de eeuw de koningen werden opzijgezet door Yekuno Amlak die het machtscentrum verplaatste naar de historische provincie van Shoah meer zuidelijk.

Het was hij die, op zijn beurt, zichzelf declareerde als rechtstreekse afstammeling van koning Salomo en het begin inzette van de zogenaamde Ethiopische Middeleeuwen waarbij de volgende 400 jaar koningen regeerden in goede verstandhouding met de kerk terwijl ze voortdurend hun standplaats veranderden om het hele rijk onder controle te houden.

Toch zijn hun uitstraling en roem verbleekt bij die van koning Lalibela (1181-1221 AD) die gedurende 23 jaar met nachtelijke hulp van de engelen, 11 kerken bouwde uitgehouwen en gecarved in de vulkaanrotsen van het Amharagebied rond het gebergte Abune Yossef.

Omdat de pelgrimstocht naar Jeruzalem te lang en gevaarlijk werd, had Lalibela, al dan niet ingegeven door een goddelijke droom, het idee opgevat om een nieuw Jeruzalem te bouwen.

Wetende dat tegenwoordig elk jaar met Kerstmis 80.000 pelgrims naar Lalibela trekken, lijkt hij in zijn opzet zeker te zijn geslaagd.

Toch gaan historici er vanuit dat een deel van de kerken, vooral van de zuidoostelijke groep, een paar eeuwen ouder zijn dan de tijd van Lalibela zelf, wat ze concluderen uit de architectuur en het feit dat sommige kerken niet zoals in de christelijke traditie van oost naar west zijn georiënteerd.

Het bezoek aan het kerkencomplex had een hoog Petra-gehalte met dien verstande dat het bij het Jordaanse wereldwonder vooral over semi-monolitische gebouwen ging maar dan wel meer dan een millenium ouder.

Elke meter die we tussen en over en onder de rotsformaties stapten en klauterden, ontvouwde een ander perspectief en kijk op de kerken, de paadjes en het landschap.

Toen we opmerkten dat er tijdens de hele klauterpartij geen enkele afsluiting was voorzien om ons te beschermen tegen een mogelijks fatale val, wees de gids een richel aan waarop zijn vrienden in hun stoute dagen een certificaat van durf en moed hadden behaald.

Het certificaat van accreditering lag nog niet onmiddellijk in hun bereik, dacht Yannick.

Even later leidde de gids ons door een 25 m lange pikdonkere gang waarbij hij ons een ervaring wou offreren die een metafoor moest zijn voor de donkere weg naar het Licht zijnde Christus.

We konden de kerken betreden, blootsvoets, zonder pet en vrouwen met de broek wat alleen voor westerse toeristen was weggelegd in letterlijke en figuurlijke zin.

Sommige kerken hadden muurschilderingen meestal op pleister en vaak verbleekt en uitgerafeld door de tand des tijds.

De uitgehouwen raampjes in de vorm van een (haken) kruis…

In schril contrast hiermee waren in de meeste kerken fel gekleurde religieuze taferelen op canvas opgesteld vaak naast het al even felkleurig gordijn als afscherming voor het Heilige der Heilige.

Ook onze gids vond dat deze kleuren-ratatouille afbreuk deed aan de sereniteit en authenticiteit van de rotskerkjes.

Toen Caroline vroeg of hij het grote gordijn mocht opzijschuiven, kwam er een gedecideerd neen met fijntjes eraan toegevoegd: "Als je sommige priesters genoeg betaalt, kan je wel een kijkje nemen behind the curtain."

Ook het Heilige der Heilige had blijkbaar zijn prijs.

We waren getuige van een korte gebedsdienst met het klassieke gezang en nadien lieten de priesters en zusters van het gevolg zich met welgevallen fotograferen door ons westers clubje van paparazzi.

Je moest hiervoor geen fooi betalen, had onze reisgids gezegd, want het ingangsgeld van 1000 birr ($ 50) was quasi onbetaalbaar voor Ethiopiërs en mocht gerust beschouwd worden als een all-in.

Uiteindelijk kregen we nog een verhaal geserveerd over de diefstal van een kruis dat uiteindelijk in België werd teruggevonden.

Onze overheid zou het gekocht hebben en teruggeven aan Lalibela.

Oef…

Yannick vroeg zich af hoe lang we nog zouden kunnen genieten van de ontdekking van een stil en leeg kerkje met in de hoek een wit geklede priester in gebed.

Hoe lang zou het duren vooraleer er een grote busparking zou nodig zijn om de drommen toeristen door het complex te jagen met aanschuifrijen en gedrum, luid Amerikaans gekakel en Chinees selfiefeest, alles geabsorbeerd op een niet aflatende foto-mitraillette.

Of zou er binnen 10 jaar nog volk durven komen naar Ethiopië als de stammentwisten helemaal uit de hand gelopen zijn en het land verzonken is in chaos van burgeroorlog of vreemde overheersing zoals in de Levant.

"Maar ze zijn alles in Addis Abeba toch aan het regelen", zei Yannick tegen een inlander die een  Amerikaanse filmploeg vergezelde.

Ze waren bezig met een interview van een lokale non die haar levensweg had verbonden met de kerk van Sint Georges, Lalibela's masterpiece.

Misschien was er naast het Heilige der Heilige, ook een filmconcessie te koop: als je maar de juiste contacten had.

Of misschien hadden de Amerikanen gewoon toelating gekregen omwille van het format van hun programma dat niet politiek getint was gezien de broadcast maar voorzien was tegen eind 2017 waardoor de link met de actuele politieke situatie irrelevant zou zijn.

"Er zijn toch 21 ministers vervangen ", vervolgde ik toen de man niet onmiddellijk reageerde.

"Allemaal fake", klonk het plots een tikkeltje agressief : "Er is helemaal niets veranderd. Deze regering is nog erger dan de Derg.

Weet je wat Desalegn enkel jaren geleden nog beweerde : “De Ethiopiërs zijn te onderontwikkeld om weloverwogen en intelligente besluiten te nemen wegens slecht onderwijs en analfabetisme. Daarom moeten verstandige voormannen het volk leiden.

Nu zegt diezelfde man dat er een dialoog moet worden aangegaan met de bevolking.”

“Maar de Derg is toch ook geen lachertje geweest.", repliceerde Yannick.

"Er wordt even slecht en wreed geregeerd als in de communistische periode ", ging de man verder: "maar bij de communisten was er geen discriminatie op etnisch gebied.

Door de eeuwen heen en tot voor een half jaar hebben de Tigrey en de Amhara het altijd goed met elkaar kunnen vinden.

Ze hebben altijd elkaar leiders geaccepteerd terwijl de relatie met de Oromo een stuk moeilijker liep.

Maar de Tigrey hebben het te bont gemaakt : Gondor is economisch enorm achteruitgeschoven ten opzichte van Mekele en de Tigrey hebben zich recent gepermitteerd hele stukken land van Amhara in te palmen en de oorspronkelijke bevolking te verjagen. Men spreekt zelfs van gedwongen contraceptie.

Hun bewuste politiek om Oromo en Amhara te verdelen zou wel eens kunnen omslaan naar een militante coalitie tegen het bewind in Addis.”

Eén en ander hadden we al gehoord en een dubbele bron maakte een statement des te geloofwaardiger.

"De oprichter van het comité om de gedupeerden van de Tigrey expansie in Amharagebied, te verdedigen, kolonel Demeke Zewdu, werd tijdens de opstand in Gonder beschermd door de volksmassa die de wegen blokkeerde naar zijn woning en bedrijven attaqueerde de een link hadden me de Tigrey.

Uiteindelijk is hij opgepakt en zit in de gevangenis van Gondor waar hij voorlopig veilig is want de Amhara politie zal hem niet durven toucheren.

Als ze hem naar Addis overbrengen is hij vermoedelijk een dood man."

We moesten even slikken.

"We hebben zelf ook getwijfeld om naar hier te komen. We hebben hier en daar ons geïnformeerd en men zei ons dat alles onder controle was.”

"Inderdaad", antwoordde de man: "alles is onder controle maar niets is opgelost."

"En dan? Wat gaat er nu gebeuren?", vroeg Caroline.

"Who knows?. Als je het mij vraagt komt er guerilla van!"

"Maar hoe geraken de rebellen dan aan wapens?"

"Niet zo moeilijk om aan de grens met Soedan wapens te kopen", antwoordde de Amhara: "de meeste van onze mannen beschikken nu al over een geweer. Weet je dat er bij de rellen in Gonder evenveel politie is gedood als burgers, elk een veertigtal.

Mannen die vechten voor hun eigen zaak hebben altijd een overwicht op huurlingen.”

"Maar ik dacht dat er in Gonder alleen een betoging was met auto’s die in brand gestoken waren en nog hier en daar wat staking”, aldus Yannick.

"Dat is een understatement. Het protest was overal, ook hier in Lalibela maar de toeristen kregen vrijgeleide en konden probleemloos de wegversperringen passeren." klonk het Ethiopisch antwoord.

"Maar hoe kon dat op zo'n schaal worden gestuurd en georganiseerd?"

"Facebook ", glimlachte de man: "en het wordt vaak gedirigeerd vanuit het buitenland. Weet je dat ik een speciale app heb om te connecteren met Canada want de overheid maakt er een punt van om alle "gevaarlijke websites" te blokkeren.”

Het verhaal had een hoog "Lalibela" gehalte met andere woorden : voor elk antwoord kwamen er 10 vragen in de plaats. En wat bevond er zich achter het gordijn dat de regering had opgetrokken: de Ark van het Verbond of de val van Jeruzalem en de vernietiging van de tempel?"

Van Lalibela naar Addis , van de bergtoppen naar het hoogland, van off road naar asfalt, van de Amhara naar de Oromo en de multitribale smeltkroes van Addis Abeba

We reden de stad binnen met een ommetje via de Entotoberg waar keizer Menelik II op het einde van de 19e eeuw zijn paleis(je) had neergezet.

Het was zijn vrouw Taitu die vanuit haar vertrekken aan de voet van de heuvel hem aanspoorde om de nieuwe hoofdstad (Addis Abeba = nieuwe bloem) bij haar beneden uit te bouwen.

Menelik, koning van Shoa sinds 1865, had in 1889 na de dood van  keizer Johannes met de steun van de Italianen de troon verworven.

Kort nadien ontstond er een dispuut over artikel 17 van het verdrag tussen Ethiopië en Italië waaruit Menelik uiteindelijk moest concluderen dat zijn land zou gedegradeerd worden tot een Italiaans protectoraat.

Toen de lokale Tigray-stamhoofden in het conflict de kant van Menelik gekozen, werden ze afgestraft en Mekele werd bezet in 1895 maar Menelik shockeerde de internationale gemeenschap door de Italianen te lijf te gaan en hen in 1895 te verslaan bij Adwa.

Het was in de Afrikaanse geschiedenis één van de weinige veldslagen die door native inwoners tegen een koloniale supermacht was gewonnen.

Tijdens zijn keizerschap dat tot zijn dood in 1913 zou duren, werden elektriciteit en telefonie ingevoerd, bruggen, wegen, scholen en hospitalen werden gebouwd en banken en fabrieken opgericht.

Hij werd opgevolgd door zijn jonge kleinzoon Iyasu die van Ethiopië een seculiere staat maakte en zowel moskeeën als kerken liet bouwen.

Toch waren de clerus en de kerk niet zijn beste vrienden en toen hij deals begon te maken met de Weimar-republiek en het Ottomaanse rijk, werd hij afgezet in 1921.

In de opvolgingsstrijd werd een machtsdeling afgesproken tussen Meneliks dochter Zewditu en de zoon van zijn neef RasTafari.

Deze laatste had veel meer beleidservaring en zette Ethiopië op de wereldkaart door lid te worden van de Volkerenbond.

De hervormingen van Menelik werden verder gezet en intussen schakelde hij  vakkundig zijn tegenstanders uit waarbij hij in 1930 niet alleen de laatste rebellie had onderdrukt maar ook de officiële keizerin de pijp aan Maarten gaf; of liever de keizerlijke staf aan Haile Selassie, de nieuwe naam voor Ras Tafari.

Zijn oude naam bleef voortbestaan in een nieuwe religieuze beweging vanuit Jamaica, die, onder impuls van Marcus Garvey, in de Ethiopische keizer de nieuwe Messias zagen die volgens een oude Bijbelse profetie uit Afrika zou komen.

Shashemene zou de vestigingsplaats worden van het Rastafarianisme maar de beweging stierf een stille dood.

Haile Selassie nam hier wat afstand van maar hij profileerde zich wel tot een politiek en geestelijke leider die zich met veel vertoon op de nationale en internationale  bühne begaf.

Hij introduceerde een nieuwe grondwet die hem de facto declareerde tot alleenheerser met een parlement als praatbarak onder zijn soevereine controle.

In 1935 lokten de Italianen van Mussolini een conflict uit en ze vielen Ethiopië binnen vanuit Eritrea.

De Volkerenbond vervaardigde sancties uit tegen Italië maar er was veel onenigheid en de maatregel had nauwelijks impact.

Op 30 juni 1936 vluchtte Haile Selassie uit Ethiopië om zijn beroemde redevoering te houden voor de Volkerenbond in Genève maar hij kon niet verhinderen dat Ethiopië, Eritrea en Somalië onder Italiaans bewind werden gefusioneerd onder de naam Italiaans Oost Afrika.

Geconfronteerd met verzetshaarden vanuit heel het land, reageerde de Italiaanse bewindvoerder Rodolfo Graziani met één slogan:. "Elimineer hen".

Op 19 februari 1937 (Yekatit 12 Ethiopische tijd) werden duizenden Ethiopiërs vermoord als wraakactie voor een mislukte aanslag op zijn leven.

Toen Italië in 1940 de oorlog verklaarde aan Engeland, kreeg het verzet een boost en op 5 mei 1941, wandelde de keizer met zijn mannen opnieuw Addis Abeba binnen.

In de daaropvolgende jaren werd Haïle Selassie steeds autocratischer.

In 1955 werd het nieuwe keizerlijk paleis afgewerkt terwijl hij zijn tweedehands schonk aan de universiteit van Addis. Het hoofdgebouw huisvest nu het Etnologisch Museum met ervoor de trappen van Mussolini helemaal bovenaan verslagen door de ”Ethiopische Leeuw”.

In 1960 volgde er een mislukte staatsgreep vanuit zijn eigen keizerlijke wacht en protesten met vooral studenten op het voorplan die het grondbeleid aanklaagden, corruptie en ook de hongersnood van 1972-'74 met 200.000 doden in zijn schoenen schoven.

Internationaal verloor Ethiopië krediet door, tegen de Verenigde Naties in, in '62 Eritrea in te lijven en in '64 raakte het verwikkeld in een oorlog met Somalië omwille van een dispuut rond de Ogaden-woestijn.

Toen in '73 een militante linkse groep, de zogenaamde Derg, TV beelden etaleerde van stervende Ethiopiërs in contrast met voluptueuze paleisbanketten, kreeg het kabinet de crisis niet meer onder controle en nam ontslag.

Voor een nieuwe regering kon worden gevormd, werd de keizer op 12 september 1974 op de achterbank van een Volkswagen geduwd en in de gevangenis gegooid.

De Derg arresteerde de vertrouwelingen van het paleis, ontbond het parlement en richtte de voorlopige militaire administratieve raad op om het land te besturen.

Haili Selassie zou in '75 overleden zijn aan de gevolgen van een prostaatoperatie maar achteraf bleek dat hij werd gestikt met een kussen.

Later werden zijn beenderen teruggevonden ergens ondergronds naast het toilet in zijn paleis.

Zijn stoffelijke resten en die van zijn vrouw werden opgebaard in 2 keizerlijke tomben in de Holy Trinity Kathedraal in Addis Abeba, waarvan de bouw werd gestart door Menelik II en afgewerkt onder Haille Selassie, eerder als een monument voor de overwinning op de Italianen.

We waren getuige van de begrafenis van een priester.

De sterke man van de Derg, kolonel Mengistu, nationaliseerde banken, bedrijven en fabrieken en hervormde de landbouw zonder veel succes.

De Derg bleef verwikkeld in gevechten met Somalië en Eritrea en raakte onderling verdeeld met interne afrekeningen en executies die de positie van Mengistu moesten versterken.

Haile Mariam Mengistu zou zelf de onwettige zoon zijn uit een Oromo-Amhara relatie

“Red terror” werd het handelsmerk voor zijn repressie met als triest hoogtepunt zijn speech in Addis Abeba waarbij hij drie flessen met bloed liet leeglopen met de woorden : "Dood aan de contra-revolutionairen"

Eind jaren '80 ontstond een gewapende bevrijdingsbeweging vanuit de stammen Afar, Oromo, Somali en in het bijzonder de Tigray.

Geconfronteerd met dit "Ethiopisch Revolutionair Democratisch Front” (later EPRDR) en het “Eritrees Bevrijdingsfront” en terwijl het land in een financiële catastrofe was verzeild, verloor hij ook zijn steun vanuit de Sovjetunie die op hetzelfde moment aan het desintegreren was.

Mengistu vluchtte naar Zimbabwe waar hij nog steeds asiel krijgt van zijn goede vriend Mugabe.  In Ethiopië werd hij bij verstek veroordeeld tot de doodstraf.

In juli 1991 werd in Addis Abeba een Interimregering gevormd onder leiding van Milas Zenawi.

Mengistu's socialistisch beleid werd afgevoerd en de facto werd er onafhankelijkheid verleend aan Eritrea.

In augustus 95 werd de Federale Democratische Republiek van Ethiopië geïnstalleerd, een nieuwe grondwet werd gestemd en na verkiezingen werd een nieuwe regering gevormd onder leiding van Zenawi met een sterke dominantie van de Tigrey stam.

Ook al hadden Zenawi en de Eritrese president Afewerki zij aan zij gevochten tegen de Derg, in 1997 nam de spanning tussen beide landen toe en een jaar later was het oorlog. Pas in december 2000 werd een vredesakkoord getekend in Algiers onder toezicht van de UNO maar de situatie tussen de twee landen blijft gespannen.

De verkiezingen van 2005 verliepen chaotisch en intimidatie en fraude vanuit de regerende EPRDR werd door neutrale waarnemers gerapporteerd.

Oppositieleiders en eigenaars van private pers werden gevangen gezet en bij massaprotesten in Addis Abeba werden duizenden oppositieleden gearresteerd en 22 burgers gedood.

In 2006 raakte Ethiopië ook verwikkeld in een oorlog met Somalië vooral met het oog op de bestrijding van de moslimterroristen van al-Shabaab.

In 2010 werd Zenawi opnieuw verkozen op een niet al te regelmatige wijze en bleef aan de macht tot hij overleed op 20 augustus 2012. 

Hij werd opgevolgd door Hailemariam Desalegn, afkomstig vanuit de Zuid-Ethiopische stammen, die volgens sommigen het charisma zou missen van zijn voorganger.

Toen Addis Ababa twee weken na ons vertrek zijn zon terug had laten zakken, werden we net voor onze terugreis nog even vergast op een toeristisch Ethiopisch dansspektakel.

Het waren de shekla-tips op houtskool, de mahiberawi op injera en de gemberthee die me terugvoerden naar het platteland met ook zijn thijm, eucalyptus en de wierook in de rotstenen kerkjes.

Een commandosluiprit door de Mercato-wijk herinnerde mij aan het genot van de riekende marktjes.in de bergdorpjes van de Amhara.

Hoe zou ik de geur, de smaak, de natuur, de cultuur en het hedendaagse leven van Ethiopië kunnen onderscheiden van dat van een doorsnee Zwartafrikaans land?

Was het de dominantie van het hoogland en de bergen afgegrensd door de Riftvallei en uitdeinend in woestijngebieden naast Soedan en Somalië?

Waren het de mythen die een strijd uitvochten met de evidence based history die Ethiopië dan toch in consensus hadden doen postvatten als een vroege, invloedrijke beschaving ver voor hun Afrikaanse buren.

Was het de ortodox-christelijke traditie, hiermee verbonden en de vermenging van judaïsme, christendom, islam en animisme die het zijn specifieke identiteit had vorm gegeven?

Stond Ethiopië voor of achter in de ontwikkeling van infrastructuur, onderwijs en gezondheidszorg? Ze zijn ook niet het enige Zwartafrikaans land dat samenwerkt met Chinezen voor de aanleg van wegen, met Westerse archeologen voor de zoektocht naar hun geschiedkundige wortels en met tal van internationale ngo's voor ontwikkeling en advies.

Misschien was het ook weinig uniek in Afrika wat betreft de steeds weerkerende tribale spanningen, de gebrekkige democratie en het ontbreken van vrije meningsuiting.

Toch leek Addis Abeba zich te hebben ontwikkeld tot feitelijke hoofdstad van Zwart Afrika en tot een decennium geleden, leek het regime een voorbeeld van stabiliteit, gestage economische groei en een goede tolerantie met betrekking tot geloof en etnie.

Is deze grand cru zijn aroma aan het verliezen in een sterk verzuurde sfeer van discriminatie en autoritair beleid?

Misschien heeft Ethiopië nood aan een nieuwe koningin van Sheba?

Eentje die wijze westerse Salomons kan weerstaan en er toch een relatie mee aan durft gaan.

Een vrouw die Ethiopië terug op de wereldkaart zet niet alleen als een uniek werelderfgoed waar als een Afrikaanse natie waar mensen met een verschillende achtergrond duurzaam naast elkaar kunnen wonen.

Een gemeenschap waar de Ethiopische vrouw haar huidige tweederangsrol kan overstijgen en zo een eigen positie kan verwerven binnen de lokale en bredere gemeenschap.

Een koningin die Ethiopië kan herscheppen tot een Grand Cru Classé van het Afrikaanse continent.

Waiting for the parfum of a new queen of Sheba...

Met dank aan :

-Jean-Bernard Carillet, auteur Lonely Planet

-Mohammed Adem, onze chauffeur en gids www.awesomeethiopiatour.com

-Karin Haustermans, mijn co-fotograaf en (reis)partner